کشت زعفران؛ راهنمای 0 تا 100 کشت زعفران در ایران (saffron)

کشت زعفران از گذشته در ایران مورد توجه کشاورزان علی الخصوص کشاورزان قسمت شرقی ایران قرار گرفته است. زعفران از قدیم و همیشه، اسم و رسم اعیانی داشته و قیمت آن هم کم از طلا و جواهر نبوده، زعفران یکی از گیاهان گران قیمت است که به علت نداشتن مخارج کاشت، در صورت مراقبت و ناز و نوازش همه جانبه سود سرشاری را به کشاورز میدهد!

این محصول آنقدر گران است که شاید تعجب کنید و یا کاشت آن برایتان رویایی باشد ولی در جواب به سوال “آیا می توانم زعفران خودم را برداشت کنم؟” پاسخ بله است؛ می توانید زعفران را در باغچه خانه خود پرورش دهید!

چرا زعفران گران است؟

زعفران بسیار ارزشمند و گران است زیرا یک محصول به شدت پر زحمت است. هر گل دارای سه بخش رشته مانند در مرکز است. بیش از 80،000 گل پیاز  باید پرورش داده شود، از آنها مراقبت شود و به صورت دستی فرآوری شود تا نیم کیلو زعفران تهیه شود. از همه این ها گذشته این گیاه دارای خواص دارویی بسیار ارزشمندی است و  همچنین طعم دهنده و رنگ دهنده بسیار مطبوعی می باشد.

زمان کاشت زعفران

زعفران گیاهی چند ساله است که باید صبر کنید تا آنها را 6-8 هفته قبل از اولین یخبندان عمیق فصل کاشت کنید. بعد از اینکه زعفرانها را در زمین کاشتید، آنها را 1-2 بار در هفته آب دهید. در حالی که گیاه شما باید در 6-8 هفته گل بگیرد، ممکن است برداشت آن یک سال طول بکشد.

جالب است بدانید که غده زعفران در زمین به مدت 4 الی 7 و در بعضی مناطق تا 10 سال باقی می ماند و محصول می دهد و احتیاجی به کاشت مجدد در سال های بعد ندارد. چه گیاه خوبی!

چرخه رشد زعفران از اوایل مهر شروع می شود و تا اوایل اردیبهشت ماه ادامه دارد و در اردیبهشت ماه به خواب بهاری و تابستانی می‌رود. در دوره خواب به هیچ عنوان نباید آبیاری نمود چون باعث شکستن خواب و چرخه طبیعی آن می گردد.

کدام خاک برای رشد زعفران مناسب است؟

وقتی گیاه درون خاک قرار می ­گیرد، به خوبی در خاکهای اسیدی تا خنثی، ماسه ای، لومی و شنی رشد می کند. این گیاه به خاکهایی با زهکشی خوب احتیاج دارد و pH بهینه خاک برای زعفران 6 تا 8 است و از خاکهای سنگین باید اجتناب شود.

آماده سازی زمین در کاشت زعفران اهمیت زیادی دارد و بهتر است در فصول سرد و با شخم های عمیق خاک را آماده کنید.

عملیات کاشت زعفران

مهم ترین مرحله کاشت زعفران تهیه پیاز مرغوب می باشد که بهترین زمان آن تیر تا اواخر شهریور است. قبل از اینکه پیازچه ها درون خاک قرار بگیرند نباید در معرض هوای آزاد باشند به دو دلیل؛ اول اینکه در معرض انواع آفت و بیماری ها قرار می گیرند و دوم اینکه جمع کردن توده ای پیاز در یک جا باعث افزایش دمای پیازچه ها شده و این شرایط منجر می‌شود که قوه نامیه پیازچه به شدت پایین بیاید و شرایط برای انواع بیماری ها افزایش یابد، هرچقدر فاصله بین آوردن پیازچه ها تا کاشت آنها کمتر باشد بهتر است.

در زمان کشت، پیاز باید سالم و به دور از هر نوع آلودگی کنه و قارچ باشد. برای همین باید قبل از انتقال و کاشت پیاز، حتما پیازها را ضدعفونی نمود، برای جلوگیری از حمله آفات و امراض پس از کاشت زعفران قبل از کاشت پیازچه ها را با سموم جیوه ای مانند سرزان، تری تیزان، گرانوزال آغشته نمود.

برای کاشتن پیاز زعفران ابتدا چاله‌هایی را در یک ردیف حفر می کنند و در داخل هر چاله از 15 – 3 پیاز قرار می‌دهند. عمق کاشت پیاز 20 – 15 سانتیمتر در نظر گرفته می شود و سر پیازها باید رو به بالا قرار گیرد. علت کاشتن در عمق 20 سانتیمتری این است که در سرمای زمستان و گرما و تنش تابستان مصون می‌ مانند.

مهمترین آفت زعفران کنه و موش صحرایی می باشد. جهت شناسایی آفات و اینکه آیا پیازچه ها سالم هستند باید به طور متناوب اقدام به بازدید زمین و پیازچه ها شود.

به طور متوسط باید ماهی ۳ بار اقدام به حفر شیارها یا چاله در نقاط مختلف مزرعه نموده و پیازچه ها برای بررسی سالم بودن و آلوده نبودن بازدید شود.

برای جلوگیری از سرمازدگی زعفران چه کنیم؟

سرمازدگی زعفران تا حدودی برای گیاه قابل تحمل است. به طور کلی گیاهی نیمه گرمسیری است و در مکانهایی با زمستانهای معتدل و تابستانهای گرم و خشک به خوبی رشد می کند. زعفران در برابر سرما بسیار مقاوم است، اما چون دوره رشد آن با پاییز، زمستان و اوایل بهار همزمان است، طبیعتا به آب و هوای مناسب و معتدل نیاز دارد.

گیاهان زعفران می توانند سرمازدگی ملایم را تحمل کرده و در پاییز به رشد خود ادامه دهند. اما کاهش ناگهانی دما به شدت مشکل ساز می شود. برای مطالعه بیشتر در مورد راه های کنترل سرمازدگی گیاه زعفران به مجله جالیزان مراجعه کنید.

کشت هیدروپونیک زعفران

کشت هیدروپونیک زعفران از روش های پر طرفدار و پر بازده کشت زعفران می باشد. این روش از لحاظ هزینه اولیه مشابه سایر روش های بسترسازی است اما راندمان کشت و تولید محصول را تا حدود 30 درصد افزایش می دهد و همچنین با توجه به ثابت بودن هزینه هایی که برای سرمایش و گرمایش مصرف می شوند، مقدار سود خالص بیشتر می‌شود.

کشت ایروپونیک زعفران

یکی دیکر از روش های کشت زعفران کشت ایروپونیک زعفران یا بدون خاک است که در این روش ریشه گیاه در هوا معلق است و به خاک احتیاج ندارد و تمام مواد مغذی مورد نیاز گیاه از طریق اسپری کردن به مصرف گیاه می رشد.

گل دهی زعفران

گل دادن زعفران تا حدود زیادی تابع آبیاری اولیه می‌باشد در این خصوص برای اینکه در برداشت آن مشکلی وجود نداشته باشد، بهتر است زمین به قطعات مختلف تقسیم بندی شود و با فاصله چند روز از هم هر قطعه آبیاری شود تا بدین صورت دوران اوج گلدهی قطعات با یکدیگر همزمان نباشد.

قبل از اینگه گلدهی شروع شود، نیاز به یک آبیاری عمیق وجود دارد و بعد از گاورو شدن زمین اقدام به سله شکنی می کنند. بسته به شرایط آب و هوایی و بارندگی منطقه اقدام به آبیاری دوم در اواخر آبان‌ماه یا اوایل آذر ماه و آبیاری سوم در اسفند ماه می کنند، در مناطقی که بارندگی در پاییز و زمستان مطلوب باشد نیازی به آبیاری سوم نیست.

علف های هرز با رقابت کردن با گیاه زعفران سبب کاهش محصول می شوند، علاوه بر این ممکن است در مراحل کاشت و برداشت مزاحمت هایی ایجاد کنند و میزبان تعداد زیادی از بیماریها و آفات باشد، در مزارع زعفران بعد از آبیاری دوم یعنی بعد از برداشت گل، وجین انجام می‌شود.

هر هکتار زعفران کاری به 50 ـ 30 تن کود حیوانی پوسیده به همراه 200 کیلوگرم کود شیمیایی مثل فسفر و پتاس نیاز دارد و نباید به زمین کود تازه حیوانی استفاده نمود.

هر سه سال یک بار 100 کیلو کود اوره به همراه 15 ـ 10 تن کود حیوانی برای زمین لازم است. توجه داشته باشید برای این گیاه به هیچ عنوان نباید از کود تازه استفاده کنید!

بهترین عملکرد این گیاه در آفتاب کامل، خاک با زهکشی خوب و غنی از مواد آلی است. زعفران یک گیاه نیمه گرمسیری می باشد و در مقابل گرما و سرما مقاومت خیلی خوبی از خود نشان می دهد و در مناطقی که دارای زمستان ملایم و تابستان گرم و خشک دارد می توان آن را کشت کرد.

هرچند میتوان این گیاه را در شرایط گوناگون با روش های مختلف پرورش داد چراکه پس از مدتی گیاه زعفران به شرایط محیطی عادت می کند.

چه مقدار زعفران از یک گیاه دریافت می کنید؟

حدود 50 تا 60 گل زعفران حدود 1 قاشق غذاخوری ادویه تولید می کند، بنابراین برای دانستن حجم تولیدی خود باید این نکته را در نظر داشته باشید تا بدانید چه تعداد گیاه بکارید. اما این را هم بخاطر بسپار که این گیاه به سرعت تکثیر می شود، بنابراین در مدت چند سال شما به اندازه کافی آن را خواهید داشت.

تغذیه گیاه زغفران از طریق محلول پاشی

محلول پاشی زعفران روشی است که برای تقویت پیاز دختری و افزایش گلدهی زعفران استفاده می شود. زعفران یکی از گیاهان مهم در صنعت کشاورزی و داروسازی ایران است و گیاه گران قیمتی محسوب می شود. بسیاری از مزرعه داران به نیاز و تغذیه گیاه زعفران در این مرحله زایشی مجدد توجهی نمی کنند و با بازدهی پایین در مزرعه خود مواجه می شوند. اما با انجام اقدامات صحیح مدیریتی مانند کوددهی در این دوره می توان بازدهی مزرعه را بالا برد. یکی از مهم ترین اقدامات مدیریتی که می شود برای این کار انجام داد روش محلول پاشی زعفران است.

زمان برداشت زعفران

برداشت زعفران بستگی به زمان آبیاری دارد ولی معمولا در آبان شروع به گلدهی می‌کند که در طول ۲۰ الی ۳۰ روز فصل گلدهی باید هر روز گلبرگ های آن چیده شوند.

هنگامی که گیاه در پاییز گل می دهند، رشته های زعفران را با برداشتن موهای بلند و روشن نارنجی-قرمز از مرکز گلها با استفاده از موچین و  یا قیچی برداشت کنید. هر گل فقط 3 کلاله تولید می کند، بنابراین آنها را با دقت برداشت کنید.

بیماری های زعفران کدامند؟

همانطور که میدانید دوره رشد گیاه زعفران عمدتا از اوایل پاییز تا اواخر بهار به طول می انجامد. دیده شده که باکتری های مولد بیماری منجر به خزان زودرس و زرد شدن برگ های گیاه در فصل زمستان می شود. بیماری های زعفران همچنین می توانند موجب نرم شدن جوانه ها و برگ های تازه و نیز ایجاد لکه هایی بر روی پیاز زعفران و برگ ها می شود. برای اطلاع از آن ها و مطالعه بیشتر در موزد بیماری های باکتری گیاه زعفران به مجله جالیزان مراجعه کنید.

چگونه زعفران را خشک کرده و ذخیره می کنید؟

زعفران را در یک ظرف بدون هیچگونه هوایی و در یک مکان خنک و تاریک تا حداکثر شش ماه برای طعم دادن ذخیره کنید. این گیاه نیز مانند سایر گیاهان و ادویه ها نسبت به نور حساس است، بنابراین برای محافظت بیشتر از آن، بسته را درون فویل بپیچید. خراب نمی شود، اما با افزایش سن، عطر و طعم خود را به طور فزاینده ای از دست می دهد.

بهترین و بیشترین تولیدکننده زعفران

بهترین زعفران جهان از یونان تهیه می شودکه توسط بسیاری از سرآشپزهای خبره ی جهان به عنوان بهترین شناخته می شود. ایران بزرگترین تولیدکننده زعفران در جهان است و بیش از 90٪ از تولید جهانی را به خود اختصاص داده است.

نزدیک به 95٪ زعفران ایرانی در دو استان خراسان جنوبی و خراسان رضوی در شمال شرقی ایران کشت می شود. هندوستان به همراه اسپانیا، ایتالیا، یونان، مراکش و آذربایجان در رتبه های بعدی هستند.

به نقل از سازمان توسعه تجارت ایران، محمود بازاری در این خصوص اظهار داشت: صنعت زعفران ایران حدود 118 هزار هکتار سطح زیرکشت دارد که عمدتا در مناطق محروم و کم‌برخوردار استان‌های خراسان جنوبی، خراسان رضوی و برخی دیگر از استان‌های کشور است و با تولید بیش از 400 تن زعفران و استقرار و سرمایه‌گذاری واحدهای سورت و بسته‌بندی و فرآوری این محصول استراتژیک در این مناطق، پتانسیل بالایی برای ارزآوری دارد.