گوجه فرنگی یکی از مهم ترین سبزیجات جهان و از خانواده Solanaceae است. کاشت گوجه فرنگی به دلیل دوره تولید کوتاه، مزایای زیاد آن، ارزش اقتصادی و کاشت نسبتا راحت آن مورد استقبال بسیاری از کشاورزان قرار می گیرد.
خاک مناسب برای کاشت گوجه فرنگی
گوجه فرنگی در اکثر خاکهای معدنی که ظرفیت نگهداری آب و هوادهی مناسبی دارند و شور نیست به خوبی رشد می کند. خاکهای لومی شنی، مناسب ترین نوع خاک برای گوجه فرنگی میباشند. لایه فوقانی خاک باید نفوذ پذیر باشد.
در خاکهای سنگین رسی، شخم عمیق باعث نفوذ بهتر ریشه می شود.
گوجه فرنگی طیف وسیعی از pH (سطح اسیدیته) متوسط تحمل می کند، اما در خاکهایی با اسیدیته 5/5 الی 6/8 با تامین مناسب مواد مغذی به خوبی رشد می کند.
دما و آب و هوا
گوجه فرنگی محصول فصل گرم است و به آب و هوای گرم و خنک نیاز دارد. این گیاه تحت تأثیر شرایط نامساعد اقلیمی قرار دارد. در دمای 10 تا 30 درجه سانتیگراد با دامنه مطلوب دما 21-24 درجه سانتیگراد به خوبی رشد می کند.
شدت نور محیط بر خوش رنگی میوه تأثیر می گذارد. برای جوانه زنی بذر، رشد گیاهچه، گل و میوه و کیفیت میوه به محدوده آب و هوایی متفاوتی نیاز دارد. دمای زیر 10 درجه سانتیگراد و بالاتر از 38 درجه سانتیگراد بر بافتهای گیاه تأثیر منفی می گذارد و در نتیجه فعالیتهای فیزیولوژیکی را کند می کند. این گیاه در برابر سرما مقاومت نمی کند، به بارندگی کم تا متوسط نیاز دارد و در دمای مناسب عملکرد خوبی دارد. کمبود آب و خشکی طولانی مدت باعث ترک خوردن میوه ها می شود.
ارقام گوجه فرنگی
اینکه کدام نوع انتخاب شود به شرایط محلی و هدف کشاورز بستگی دارد. انواع محلی و اصلاح شده (یا تجاری) را می توان انتخاب نمود. معیارهای انتخاب بر اساس ویژگی هایی مانند نوع میوه، شکل گیاه، مقاومت در برابر آفات و بیماری ها و همچنین عوامل مرتبط با آب و هوا، طول دوره رسیدن و مدیریت کشاورزی است.
کشاورزان باید گونه هایی را انتخاب کنند که در شرایط محلی بهترین عملکرد را داشته باشند. در آخر بهترین میوه ها باید انتخاب شوند و برای بذر فصل بعدی برای نگهداری شوند.
آماده سازی زمین
شخم زدن و خاکورزی برای آماده سازی زمین برای محصول جدید ضروری است و ساختار خاک و ظرفیت نگهداری آب را بهبود می بخشد. در مناطقی که آب عامل محدود کننده ای است، شخم زدن باعث صرفه جویی در مصرف آب نیز می شود.
انواع خاکورزی و شخم زدایی زمین پس از برداشت با قرار دادن خاک در معرض آفتاب گرم به کاهش آفات و بیماری های منتقل شونده از خاک کمک می کند. شخم عمیق برای شکستن یک لایه زیرزمینی سخت نفوذ ناپذیر (ظرف شخم)، از بین بردن علف های هرز و رساندن زمین به سطح خوب لازم است.
کاشت گوجه فرنگی
طول دور ه رشد گیاه گوجه فرنگی حدودا 70 روز است. کاشت گوجه فرنگی به دو صورت انجام می شود، کاشت مستقیم بذر در زمین و کاشت در سینی های نشا.
حداکثر 6 روز طول می کشد تا بذر در خاک جوانه بزند.
مزیت کاشت در سینی های نشا، استفاده از بهینه از زمان است. شما می توانید قبل از شروع فصل سرما نشاها را آماده کنید و با گرم تر شدن زمین و رسیدن ارتفاع نهال ها به 6 الی 10 سانتی متر آن ها را در زمین بکارید. بعد از آبیاری زمین و در مرحله 4 تا 6 برگی بهترین زمان کاشت نشاها در زمین است. فاصله نیم متری بوته ها فاصله مناسبی است. در ویدئوی زیر از کانال آپارات مجله جالیزان، نحوه کاشت نشای گوجه را مشاهده خواهید نمود؛
بنابراین بهترین زمان کاشت گوجه فرنگی گذر از سرما است. توصیه می شود کشت را به نحوی انجام داد که فصول نامساعد در آغاز فصل کشت یا آخر فصل برداشت باشد در ضمن تاریخ کاشت محصول باید به گونه ای باشد که در زمان برداشت محصول قیمت مناسبی در بازار داشته باشد.
آبیاری
گوجه فرنگی در برابر خشکسالی مقاوم نیست و پس از مدت کوتاهی کمبود آب عملکرد گیاه به میزان قابل توجهی کاهش می یابد. آبیاری منظم گیاهان خصوصاً در زمان گلدهی و تشکیل میوه مهم است. مقدار آب مورد نیاز به نوع خاک و آب و هوا (میزان باران، رطوبت و دما) بستگی دارد؛ حدود 20 میلی متر آب در هفته در شرایط خنک، حدود 70 میلی متر در دوره های گرم و خشک مورد نیاز است.
آبیاری منظم (به عنوان مثال 3 بار در هفته) در خاکهای شنی بسیار مهم است. در شرایط خوب یک بار در هفته باید کافی باشد.
آبیاری نقش اصلی را در رسیدن به بلوغ یکنواخت و کاهش بروز پوسیدگی شکوفه ایفا می کند.
گیاه گوجه فرنگی را می توان به سه روش سطحی، بارانی و قطره ای آبیاری نمود. استفاده از سیستم آبیاری قطره ای به ذخیره کردن 30 الی 70 درصد آب کمک می کند و همچنین برای کوددهی محصول بسیار کارساز است.
کوددهی
برای به دست آوردن بازده بالا، گوجه فرنگی باید بارور شود. دو گروه از مواد مغذی کودهای آلی و کودهای شیمیایی محصول وجود دارد؛
کودهای آلی
کودهای دامی، کودهای طیور و کمپوست مناسب هستند. استفاده از کودهای دامی در خاک های شنی مناسب تر از خاک های رسی است. در صورت اسنفاده از کودهای دامی مقدار 12/5 الی 25 تن در در هکتار قابل قبول است. کودهای مرغی بسیار کاربردی تر اند و گیاهان به راحتی مواد مغذی آن را جذب می کنند برای استفاده از کود مرغی می توان آن را با مقدار مساوی ماسه مخلوط نمود در بین ردیف گیاهان پاشید. برخلاف کود حیوانی از کود مرغی می توان در خاک رسی استفاده نمود زیرا چسبنده نیستند. به دلیل داشتن کلسیم بالا برای خاک های اسیدی نیز مناسبند.
کودهای شیمیایی
گوجه فرنگی به خصوص پس از پیوند به فسفر احتیاج دارد. در مرحله رشد محصول بهتر است ازت و پتاس استفاده شود.
در فصل باران از نوع تماسی و در فصل خشک از نوع پاشش استفاده کنید.
در مناطق گرمسیری استفاده از کود شیمیایی بین 40 تا 120 کیلوگرم در هکتار نیتروژن ، 30-90 کیلوگرم در هکتار فسفات و 30-90 کیلوگرم در هکتار پتاس است.
هرگز کود شیمیایی را روی گیاهان جوان یا مرطوب پخش نکنید زیرا این کار باعث سوختگی خواهد شد.
هرس
هر چه زودتر شاخ و برگهای زرد یا پوسیده را بردارید تا از شیوع بیماری جلوگیری کنید. بعد از رشد گیاه شاخه های فرعی را می توانید به قیم وصل نمایید. رعایت بهداشت زراعی در استفاده از ایزار هرس ضروری است. بهتر است صبح آفتابی هرس کنید تا زخم ها سریع ترخشک شوند. بهتر است برگهای آلوده را بسوزانید یا دفن کنید تا با این کار از بیماری ها جلوگیری شود.
کنترل علف های هرز
مدیریت موثر علفهای هرز غیر شیمیایی با شخم عمیق، تناوب متنوع محصولات کارساز است. استفاده از روش های زیربه صورت تلفیقی در کنترل علف های هرز موثر است:
برای جلوگیری از معرفی بذر علف های هرز ، بقایای محصول قبلی را حذف کرده و از روش های بهداشتی استفاده کنید. کشت عمیق به کنترل علف هرز کمک می کند.
مالچ با باقی مانده های گیاهی برای مهار علف های هرز، احتباس رطوبت خاک و آزاد شدن آهسته مواد مغذی هنگام تجزیه آنها مفید است.
آفات و بیماری های گوجه فرنگی
انواع قارچ ها و آفات و حشرات سبب نابودی و کاهش عملکرد محصول گوجه می شوند که پیشگیری از آفات و بیماریها در گوجه فرنگی بسیار مهم است. در ادامه مجله جالیزان به تفصیل در رایطه با انواع آفات گوجه فرنگی و بیماری های آن و راه های مبارزه و پیشگیری با آن ها پرداخته خواهد شد.
برداشت
برداشت به موقع و تیمار مناسب گوجه ها پس از برداشت بسیار مهم است. آب زیاد موجود در گوجه فرنگی، آنها را در برابر تلفات پس از برداشت آسیب پذیرتر می کند. گوجه بیش از حد رسیده به راحتی آسیب می بیند یا شروع به پوسیدگی می کند.
اولین اقدام برای کاهش میزان خسارت پس از برداشت محصول، برداشت به موقع گوجه فرنگی است.
گوچه فرنگی حتی لازم است چندین بار برداشت شود زیرا میوه گیاهان گوجه فرنگی همه به طور هم زمان نمی رسند. اولین برداشت گوجه فرنگی 3 تا 4 ماه پس از کاشت امکان پذیر است. بسته به شرایط آب و هوایی، بیماری ها، آفات و رقم کاشته شده، برداشت حدود یک ماه ادامه خواهد داشت.
در طول یک فصل گوجه فرنگی باید 4 تا 15 بار برداشت شود. گوجه فرنگی های با کیفیت سفت و یکنواخت هستند.
نکات قابل توجه در برداشت گوجه فرنگی
اگر قرار است از گوجه فرنگی برای تولید مثلاً سس گوجه فرنگی، چاشنی ها ، پوره یا آب میوه استفاده شود، میوه باید قرمز و کاملاً رسیده چیده شود.
اما اگر قرار است گوجه فرنگی به عنوان سبزیجات در بازار به فروش برسد، می توان آن را در حالی که هنوز سبز است، برداشت کرد. گوجه سبز پس از چیدن، اندکی رسیده تر و قرمز تر می شود.
عیب برداشت زودهنگام این است که ارزش غذایی گوجه فرنگی کمتر است و مزیت امر این است که گوجه سبز کمتر آسیب می بیند یا پوسیده می شود.
برای حفظ کیفیت و اطمینان از برداشت خوب، برخی دستورالعمل های ساده و آسان را می توان هنگام برداشت دنبال کرد:
- برداشت باید در هوای خشک و دمای خنک انجام شود، اوایل صبح زمان مناسبی است.
- گوجه فرنگی ها باید با دست تمیز و به آرامی چیده شودو نباسد فشرده شوند و زخمی شوند و آسیب ببینند
- گوجه فرنگی ها باید به آرامی در ظرف قرار بگیرند و داخل آن ریخته نشوند. و به هیچ عنوان خیلی پر و انباشته نشوند.
- ظروف باید کیسه های نایلونی تمیز ، سطل های پلاستیکی یا جعبه های چوبی یا پلاستیکی باشند.
- ظروف کوچک که توسط نیروی کار استفاده می شود، باید در ظروف بزرگتر در مزرعه تخلیه شوند. ظروف بزرگتر باید پهن، کم عمق و قابل انباشت باشند تا از وزن زیاد جلوگیری شود. ظروف بزرگتر باید تمیز و دور از نور مستقیم خورشید نگه داشته شوند.
