بدیهی است که یک روش خاکورزی را نمی توان به تمامی مزارع تعمیم داد؛ با توجه به عوامل گوناگونی مانند نوع كشت، شرايط متغيير اقليمي، ميزان بقاياي موجود در زمين و غیره روشهای خاکورزی مختلفی وجود دارد که در ادامه توضیح داده می شود:
خاکورزی در فصل
عملیات خاکورزی که برای رشد گیاه در همان فصل یا در آغاز فصل زراعی برای جمع آوری محصولات زراعی انجام می شود، به عنوان خاکورزی در فصل شناخته می شود که ممکن است خاکورزی مقدماتی و یا بعد از کشت باشند.
- خاکورزی اولیه: عملیات خاکورزی که پس از برداشت محصول برای آماده سازی زمین زیر کشت انجام می شود، به عنوان خاکورزی اولیه یا شخم شناخته می شود.شخم زدن، باز شدن خاک متراکم با کمک شخم های مختلف است. از شخم هاي خاک، شخم برگردان، تراكتور و سایر دستگاه هاي كشاورزي قدرت براي شخم هاي اوليه استفاده مي شود.
- خاکورزی ثانویه: عملیاتی که شامل عملیات سبکتری است که برای تمیز کردن خاک، شکستن کلوخ ها و ترکیب کودها انجام می شود.
- چیدمان بستر بذر: تراز کردن بستر بذر نیز یکی از مؤلفه های خاکورزی مقدماتی است.
خاکورزی خارج از فصل
عملیات انجام شده جهت بهبود و تهویه مناسب خاک برای محصول فصل آتی، خاکورزی خارج از فصل خوانده می شود. ممکن است خاکورزی خارج از فصل، خاکورزی بعد از برداشت، خاکورزی تابستانی، خاکورزی زمستان و خاکورزی قبل از کاشت باشد.
خاکورزی با هدف ویژه
زیر خاک: برای شکستن لایه سخت در زیر خاک و برای کاهش تراکم انجام می شود. این عملیات ضروری است و هر چهار تا پنج سال یک بار در جاهایی که ماشین آلات سنگین برای عملیات میدانی، کاشتن بذر، برداشت و حمل و نقل محصول استفاده می شود به کار برده می شود. از مزایای استفاده از این روش می توان به موارد زیر اشاره کرد:
حجم بیشتری از خاک برای کشت محصولات زراعی وجود دارد، آب اضافی ممکن است به سمت پایین شارژ شود تا بتواند سفره دائمی آب زیر زمینی را شارژ کند، باعث کاهش رواناب و فرسایش خاک می شود و ریشه گیاهان زراعی میتوانند عمیق تر نفوذ کنند و رطوبت را از سطح ایستابی دریافت کنند.
خاکورزی تمیز: این عملیات بر روی خاک کل مزرعه صورت میگیرد به گونه ای که هیچ گیاه زنده ای باقی نماند. این آزمایش برای کنترل علفهای هرز، پاتوژن و آفات حاصل از خاک انجام می شود.
خاکورزی کور: به عملیات انجام شده بعد از یا کاشت بذر محصول (در خاک استریل) یا در مرحله قبل از ظهور گیاهان زراعی یا در حالی که آنها در مراحل اولیه رشد هستند، اشاره دارد به طوری که گیاهان آسیب نبینید، اما گیاهان اضافی و علفهای هرز ریشه کن شوند.
خاکورزی خشک: خاکبرداری خشک برای محصولاتی که کاشته شده یا در شرایط خشکی کاشته می شوند، برای به وجود آمدن رطوبت کافی برای جوانه زنی بذرها انجام می شود. خاک متخلخل و نرم تر می شود. علاوه بر این، ظرفیت نگهداری آب و هوادهی افزایش می یابد. این شرایط برای رشد میکروارگانیسم های خاک مطلوب است.
خاکورزی مرطوب یا گودالی:
عملیات خاکورزی که در زمین با آب انجام می شود، خاکورزی مرطوب یا پودلینگ نام دارد. عمل پودلینگ (گل سازی) شامل شخم زدن مکرر در آب است تا زمانی که خاک نرم و گل آلود شود.
پودلینگ یک لایه غیرقابل نفوذ در زیر سطح ایجاد می کند تا تلفات عمیق در آب را کاهش دهد و بستر بذر نرم برای کاشت برنج فراهم کند.
خاکورزی مرطوب ساختار خاک را از بین می برد و ذرات خاک از هم جدا می شوند و حل می شوند.
خاکورزی مرطوب تنها وسیله آماده سازی زمین برای پیوند گیاه زراعی نیمه آبی مانند برنج است. پودلینگ عمل کاشت و همچنین ایجاد نهال را تسریع می کند.
مفاهیم مدرن در خاکورزی
با معرفی علف کش ها در سیستم های کشاورزی متمرکز، مفهوم خاکورزی تغییر یافته است.
استفاده مداوم از گاوآهن سنگین باعث ایجاد لایه سخت و نفوذ ضعیف در زیر خاک می شود. رواناب و فرسایش نیز مستعدتر است. برای جلوگیری از این اثرات ناخوشایند، مفاهیم مدرن در مورد خاکورزی به وجود آمده است.
حداقل خاکورزی
هدف آن کاهش عملیات خاکورزی به حداقل میزان ضروری برای اطمینان از بستر مناسب بذر است. مزایای این روش نسبت به عملیات کلی؛
- با کاهش تعداد عملیات میدانی هزینه و زمان آماده سازی میدانی کاهش می یابد.
- تراکم خاک نسبتاً کمتر است.
- ساختار خاک از بین نمی رود.
- از بین رفتن آب در اثر رواناب و فرسایش حداقل است.
- ذخیره آب در لایه شخم زده افزایش یافته است.
حداقل خاکورزی را می توان در گروه های زیر قرار داد:
خاکورزی ردیفی منطقه
خاکورزی اولیه با شخم برگردان در کل منطقه مزرعه انجام می شود. عملیات خاکورزی ثانویه مانند دیسک و غیره کاهش می یابد و فقط در به صورت ردیفی انجام می شود.
خاکورزی، کاشت، شخم
پس از خاکورزی اولیه از کاشت کننده مخصوص برای کاشت استفاده می شود. در یک دور از مزرعه، مزرعه ردیفی خراشیده می شود و بذرها توسط کاشتگر کاشته می شوند.
خاکورزی صفر یا بی خاکورزی
در این روش، محصول جدید در بقایای محصول قبلی بدون هیچ گونه خاکورزی قبلی و یا آماده سازی بستر بذر کاشته می شود و امکان کنترل همه علفهای هرز با استفاده از علف کش ها وجود دارد.
خاکورزی صفر برای خاکهایی با سطحی درشت بافت، زهکشی داخلی مناسب، فعالیت بیولوژیکی زیاد جانوران خاک، ساختار اولیه مطلوب خاک و مقدار کافی پسماند گیاه به عنوان مالچ کاربرد دارد. این شرایط به طور کلی در مناطق گرمسیر و مرطوب مرطوب کاربرد دارد.
مزایا
- خاکهای زیر کشت صفر دارای ساختار یکنواخت هستند و تعداد بیشتری از کرمهای خاکی دارند.
- به دلیل ماده معدنی کمتر، محتوای ماده آلی افزایش می یابد.
- رواناب سطح به دلیل وجود مالچ کاهش می یابد.
معایب
- برای معدنی کردن مواد آلی در خاکورزی صفر باید مقدار بیشتری ازت استفاده شود.
- علفهای هرز چند ساله ممکن است یک مشکل باشد.
- تعداد زیاد اتلاف گیاهان و ایجاد آفات.
خاکورزی مالچ
خاک در هر زمان یا با رشد محصول یا با گذاشتن بقایای محصول بر روی سطح در دوره پاییزی محافظت می شود.
در صورت وجود مقدار زیادی باقیمانده، با استفاده از نوعی دیسک برای اولین عمل استفاده می شود تا برخی از باقیمانده ها را در خاک بگنجانند که این عمل سرعت تجزیه را تسریع می کند.
خاکورزی حفاظتی
هدف اصلی حفظ خاک و رطوبت خاک است. این یک سیستم خاکورزی است که در آن 30 درصد از بقایای محصولات باقی می مانند، به گونه ای که به عنوان پوشش محافظ در برابر فرسایش و از بین رفتن تبخیر رطوبت خاک روی سطح باقی می مانند.
اگر کاه و کلش پوشش محافظ روی سطح را تشکیل دهد، معمولاً به عنوان خاکورزی مالچ نیز می شود. این یک سیستم یکساله برای مدیریت بقایای گیاهی و همچنین مقابله با خشکسالی و کم آبی است.
ویدیوی زیر از کانال آپارات جالیزان،تعریف کاملی از خاکورزی حفاظتی را نمایش می دهد:
مزایا
- حفاظت از انرژی از طریق کاهش عملیات خاکورزی.
- خصوصیات بدنی خاک را بهبود بخشید.
- رواناب آب را از مزارع کاهش دهید.