شناخت انواع خاک بسیار مهم است زیرا گیاه به اصطلاح غذای خود را از خاک دریافت می کند.
برای رشد و مقاومت گیاهان چهار شرط لازم است: مقدار مناسب نور خورشید، آب در دسترس، مواد مغذی کافی و اکسیژن. بدون وجود این چهار مورد، گیاهان مبارزه می کنند و در بعضی موارد می میرند.
از میان این چهار فاکتور؛ خاک روی سه مورد آب، مواد مغذی و اکسیژن تأثیر می گذارد. خاک مکانی است که گیاهان در آن زندگی می کنند و جایی است که آنها ریشه می گیرند، فصل ها را می گذرانند و آب و مواد مغذی جذب می کنند.
بنابراین داشتن بهترین خاک برای رشد گیاهان مهم است. پس بهترین نوع خاک برای گیاهان کدامست؟
خاک ها از نظر ترکیب، تراکم و ساختار متفاوت هستند. این تفاوت ها می تواند عواملی مانند زهکشی، تراکم، میزان مواد مغذی و موجودات زنده را در خاک تغییر دهد.
انواع خاک؟
شش گروه اصلی خاک وجود دارد:
رس، ماسه، سیلت، خاک با مواد آلی(خزه) تجزیه شده، گچی و لومی.
رس
خاک رس حالت گلوله ای دارد و مرطوب چسبناک است و بعد از خشک شدن سخت می شود. زهکشی درخاک رس ضعیف است. در بهار به آرامی گرم می شود و کشت آن سنگین است. اگر زهکشی خاک افزایش یابد، گیاهان به خوبی رشد می کنند، زیرا خاک رس می تواند غنی از مواد مغذی باشد.
درختان میوه، درختان زینتی و بوته ها در خاک های رسی رشد می کنند.
شن
ذرات شن و ماسه بزرگ هستند و فضای زیادی بین هر دانه وجود دارد. آب و مواد مغذی به راحتی جریان می یابند اما در آنها نگهداری نمی شود. خاک شنی به خوبی به هم متصل نمی شود. به یک ساحل یا کویر فکر کنید، تعداد کمی گیاه در آنجا رشد می کنند و خاک مستعد فرسایش است. به دلیل این صفات، شن برای نفوذ اکسیژن مفید است.
خاک شنی در بهار سریع گرم می شود و تمایل به نگهداری مواد مغذی کمتری دارد زیرا این مواد غالباً شسته می شوند.
خاک شنی به مکمل های آلی و یا سایر ترکیبات کود آلی نیاز دارد. همچنین استفاده از مالچ به حفظ رطوبت کمک می کند.
خاک های شنی برای بوته ها و پیازهایی مانند لاله ها ، گل مینای درختی، گل های رز، گیاه گل ختمی، سبزیجات ریشه ای مانند هویج، جعفری و سیب زمینی مناسب هستند.
کاهو، توت فرنگی، فلفل، ذرت، کدو، کدو سبز، سبزیجات و گوجه فرنگی اکثرا در خاک های شنی کشت می شود.
سیلت
ذرات سیلت بزرگتر از رس و کوچکتر از ماسه هستند. خاک سیلتی نرم و صابونی است، رطوبت را در خود نگه می دارد، معمولاً از نظر مواد مغذی بسیار غنی است.
مانند خاک رسی رطوبت را حفظ می کند و اکسیژن زیادی را عبور نمی دهد. ذخایر سیلت می تواند بسیار حاصلخیز باشد و بستر بسیاری از گیاهان مانند تالاب های اطراف رودخانه می سی سی پی یا کشاورزی نزدیکی رودخانه نیل است.
به راحتی قابل کشت است و در صورت مدیریت زهکشی، خاک بسیار مناسبی است.
مخلوط کردن آن با مواد آلی کمپوست شده معمولاً برای بهبود زهکشی و ساختار آن ضمن افزودن مواد مغذی لازم است.
مناسب برای درختچه ها، گیاهان بالارونده، علف ها، گیاهان چند ساله و درختان دوستدار رطوبت مانند بید می باشد. بیشتر محصولات گیاهی و میوه ای که در خاکهای گل آلود با زهکشی کافی رشد می کنند.
خاک با مواده آلی(خزه) تجزیه شده یا همان پیت ماس
این خاک را توده متراکم قهوه ای تا سیاه رنگ خزه ها و گیاهانی که بطور ناقص تجزیه شده‌اند تشکیل می دهند. به عبارتی این خاک متشکل است از نوعی خزه که در مرحله ای از چرخه عمر خود به خاک تبدیل شده است. بنابراین اسفنجی است.
خاک در طول بهار گرم می شود و می تواند مقدار زیادی آب را که معمولا به زهکشی نیاز دارد، در خود نگه دارد. حتی برای خاکهایی که محتوای خزه آنها زیاد است ممکن است لازم باشد کانال های زهکشی حفر شود.
این خاک برای درختچه هایی فندق، کاملیا،. محصولات گیاهی مانند حبوبات مناسب است و گیاهان ریشه ای و صیفی جات در این خاک ها خوب رشد می کنند.
گچی
خاک گچی در مقایسه با خاکهای دیگر دانه ای بزرگتری دارد و به طور کلی سنگی است.
زهکشی آن آسان است. خاک ماهیت قلیایی دارد که گاهی منجر به توقف رشد و برگهای مایل به زرد در گیاهان می شود. این مسئله با استفاده از کودهای مناسب و متعادل سازی pH قابل حل است.
این خاک برای درختان، پیازها و بوته ها مانند یاس بنفش، نیلوفر و …. مناسب است، همچنین سبزیجاتی مانند اسفناج، چغندر، ذرت شیرین و کلم در خاک های گچی به خوبی عمل می کنند.
لومی
خاک لومی، ترکیبی از شن و ماسه، گل و لای نسبتا یکدست، دارای بافتی ریز و کمی مرطوب است. این یک ویژگی های ایده آل برای باغبانی، چمنزارها و درختچه ها است.
این خاک برای گیاهان بالارونده، بامبو، گیاهان چند ساله، درختچه ها و بیشتر سبزیجات مناسب اند و می تواند بیشترین تولید را در بین انواع خاک داشته باشند.
کدام خاک مناسب تر است؟
خاک لومی دارای ساختار عالی، زهکشی مناسب است، رطوبت را حفظ می کند، سرشار از مواد مغذی است، به راحتی کشت می شود و در بهار سریع گرم می شود، اما در تابستان به سرعت خشک نمی شود. خاکهای لومی به طور مرتب نیاز به پر کردن مواد آلی دارند زیرا ذاتا اسیدی هستند.
بهترین خاک برای رشد مطلوب بیشتر گیاهان، یک لوم شنی غنی است.
با این حال ، خاک لومی نیاز به مدیریت دقیق دارد تا از تخلیه و خشک شدن آن جلوگیری کند. استفاده از مالچ و افزودن کمپوست و مواد مغذی آلی برای حفظ شادابی خاک ضروری است.
آزمایشات ساده برای تعیین نوع خاک شما
فشار دادن
مشتی از خاک را بگیرید و به آرامی در مشت خود فشرده کنید.
اگر خاک چسبناک و نرم باشد و هنگام رها شدن سالم و سالم باقی بماند خاک خاک رس خواهد بود.
اگر خاک حالت اسفنجی باشد، خاک خزه ای یا همان پیت ماس است. اگر خاک ماسه ای باشد احساس ریزش و خرد شدن می کنید.
خاکهای لومی و لجنی بافت صافی دارند و برای مدت کوتاهی شکل خود را حفظ می کنند.
آب
آب را روی خاک بریزید. اگر سریع تخلیه شود، احتمالاً خاک شنی یا ماسه ای است، در خاک های رسی مدت زمان بیشتری طول می کشد تا در آن فرو رود.
آزمون حلالیت
یک مشت خاک را در یک ظرف شفاف بریزید سپس آب اضافه کنید، خوب تکان دهید و سپس بگذارید چند ساعت بماند.
خاکهای رسی آب تیره با لایه ای از ذرات در پایین باقی می گذارند.
در خاکهای شنی آب کاملاً شفاف می ماند و بیشتر ذرات در ته ظرف می مانند.
در خاکهای با مواد آلی (پیت ماس) ذرات زیادی روی سطح شناور می شوند. آب کمی تیره خواهد بود و یک لایه نازک در پایین آن قرار دارد.
خاکهایی گچی، لایه ای از ذرات سفید ماسه مانند در کف ظرف باقی می گذارند و آب رنگ خاکستری کم رنگ خواهد بود.
اگر آب شفاف باشد با ذرات لایه ای در ته ظرف با بهترین ذرات در قسمت بالا این خاک احتمالاً یک خاک لومی است.
در ویدئو زیر از کانال آپارات مجله جالیزان می توانید راه شناخت انواع اصلی خاک را مشاهده نمایید:
کدام خاک کدام گیاه؟
انواع مختلف گیاهان، نیازهای متفاوتی نسبت به خاک خود دارند.
درختان و درختچه ها برای تقویت رشد ریشه و جلوگیری از زردی برگ به خاک غنی شده با فسفر و آهن نیاز دارند. خاکی که غذای گیاهی با زهکشی راحت را فراهم کند به ایجاد ریشه های قوی کمک می کند.
چمنها به خاکهایی که مواد کمپوست شده، کود و مواد افزودنی ترکیب شده اند، نیاز دارند.
گلها به خاكهای حاوی مواد آلی مانند خزه ها نیاد دارند تا زهكشی مناسبی داشته باشند. افزودن کمپوست به خاک می تواند کمبودهای موجود در خاک را جبران کند.
خاکهای سبک تر، به ریشه های گل فضای رشد و گسترش می دهد.
حتماً درباره نیازهای خاص انواع گل خود تحقیق کنید.
میوه ها و سبزیجات موجود در خاک می توانند به مدیریت رطوبت کمک کنند تا باغ شما از آبیاری بیش از حد یا کم آبی محافظت کند. در صورت لزوم کمپوست و مواد آلی اضافه کنید. میوه ها و سبزیجات غالباً بیشتر از مواد غیر خوراکی به آب نیاز دارند. آبیاری مناسب هر نوع گیاه را یاد بگیرید.
گیاهان گوشتی به آب بسیار کمی احتیاج دارند. برای کمک به زهکشی و جلوگیری از تراکم خاک، معمولا در خاک ماسه و افزودنی های دیر اضافه می کنند.
خاک خوب
خاک خوب سرشار ازسه ماده مغذی اصلی نیتروژن، فسفر و پتاسیم است. خاک پس از برداشت محصول و قبل از کاشت مجدد نیاز به بازیابی دارد. اضافه کردن کود، مالچ،خاکورزی، مواد آلی مانند کمپوست از روش های بازیابی خاک است.