صنعت کشاورزی از مهمترین بخش های تمامی کشورها علی الخصوص کشورهای توسعه یافته می باشد. چرایی این اهمیت این است که تهیه مواد غذایی اولیه مورد نیاز بشر بر عهده این صنعت می باشد.
نقش صنعت کشاورزی در توسعه اقتصادی بسیار مهم است زیرا اکثریت جمعیت کشورهای در حال توسعه زندگی خود را از طریق کشاورزی می گذرانند. حال با توجه به روند رشد اقتصادی کشورهای توسعه یافته می توان دریافت که در این کشورها، کشاورزی به عنوان بخش اصلی و زیربنای رشد اقتصادی قرار گرفته است و با استفاده از ظرفیت های فراوان آن توانسته اند علاوه بر رشد در صنعت کشاورزی به رشد و پیشرفت در سایر صنایع نیز بپردازند.
پتانسیل کشاورزی در ایران
- موقعیت ممتاز جغرافیایی و تنوع آب و هوایی ایران برای کاشت محصولات گوناگون بخش کشاورزی
- وجود نیروی کار در روستاها
- وجود نیروی تحصیل کرده در رشته های کشاورزی
- وجود زمینه رشد محصولات با ارزشی مانند پسته، زعفران، گردو، گیاهان دارویی و غیره
همچنین تولیدات محصولات صنایع غذایی و نظایر آن از جمله مزیتهای موجود بخش کشاورزی ایران است. از این رو صنعت کشاورزی می‌تواند در فرایند توسعه اقتصادی ایران نیز نقش بسزایی داشته باشد.
نقش كشاورزي در توسعه اقتصادي را می توان در شش گروه طبقه بندي کرد: 1. نقش محصول 2. نقش عامل 3. نقش بازار 4. نقش ارز خارجي 5. كشاورزي و كاهش فقر 6. نقش كشاورزي در توليد اشتغال.
نقش محصول
بیشتر کشورهای در حال توسعه به کشاورزی خود وابسته هستند تا مواد غذایی را که توسط جمعیت آنها مصرف می شود، تأمین کنند. با این حال، استثنائاتی هم وجود دارد. برخی از کشورها مانند کشور خود ما ایران، مالزی، عربستان سعودی صادرات زیادی را بر اساس منابع طبیعی انجام می دهند که به آنها این امکان را می دهد که ارز خارجی به میزان کافی برای واردات مواد غذایی مورد نیاز برای مردمشان بدست آورند.
اما چه بهتر که برای تأمین نیازهای مصرفی مردم به کشاورزی کشور خود متکی باشیم و با صادرات محصولات کشاورزی برای کشاورزی ارزآوری کنیم.
به نقل از حسین محمدی عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد اهمیت بخش کشاورزی در اقتصاد کشورمان ایران تا آنجاست که هفت قلم از 10 قلم عمده محصولات وارداتی به کشور با ارزشی در حدود 15 میلیارد دلار را در سالهای اخیر محصولات کشاورزی نظیر گندم، ذرت، برنج، کنجاله سویا و نظایر آن تشکیل داده است و اگر بخشی اندک از همین مبالغ در طول زمان صرف بهسازی و اصلاح روش‌های تولید، بهبود راندمان و کارایی مصرف آب، اصلاح بذرها و در کل تحقیقات در بخش کشاورزی و صنایع وابسته میشد، میتوانست کشاورزی کشور را دگرگون کند و علاوه بر ایجاد اشتغالی پایدار و مولد، از ظرفیتهای خدادادی کشور به نحو بهتری استفاده شود؛ برای مقایسه بد نیست به این موضوع اشاره شود که در کشوری مانند آمریکا حدود 25 درصد از ارزش صادرات مربوط به محصولات بخش کشاورزی است و در عین حال بودجه تحقیقات بخش کشاورزی در این کشور رقمی بالغ بر 300 میلیارد دلار برآورد میشود.
نقش کار و سرمایه
یکی دیگر از سهم های صنعت کشاورزی در توسعه اقتصادی این است که دو عامل مهم کار و سرمایه را برای رشد صنعتی فراهم می کند. سهم بخش كشاورزي در كشورهاي در حال توسعه بسيار بزرگ است، زيرا حدودا 60 درصد جمعيت در آن مشغول كار کشاورزی هستند و بنابراين مي تواند در صورت افزایش بهره وری، مقدار قابل توجهي از نیروی كار را براي اشتغال در بخش هاي صنعتي و ساير بخش هاي غير كشاورزي آزاد كند.
علاوه بر این، کشاورزان می توانند پس انداز هرچند اندک خود را در بانکهایی که در زمینه کشاورزی فعالیت می کنند واریز کنند و سپس این بانک ها می توانند وام های سرمایه گذاری را برای صنعتگران فراهم کنند.
نقش بازار
سهم بازار کشاورزی به معنای تقاضا برای محصولات صنعتی است. در مراحل اولیه توسعه زمانی که هنوز بازارهای صادراتی پیدا نشده است، بخش کشاورزی کشورهای در حال توسعه منبع اصلی تقاضا یا بازار محصولات صنعتی است.
در حقیقت، بین کشاورزی و صنایع رابطه وجود دارد. نه تنها کشاورزی یک منبع تقاضا برای محصولات مختلف صنعتی از قبیل کودها و سموم شیمیایی و ماشین‌آلات کشاورزی است. بلکه مواد غذایی و مواد اولیه را نیز برای صنایع فراهم می کند. علاوه بر این، صنایع مختلف کشاورزی مبتنی بر محصولات کشاورزی مانند گندم، برنج، تولید شکر، بافندگی و غیره نیز به مواد اولیه کشاورزی وابسته است.
بنابراین، اگر رشد کشاورزی کُند باشد، این صنایع کشاورزی محور، منابع مورد نیاز خود را از مواد اولیه دریافت نمی کنند.
نقش ارزی
صادرات محصولات کشاورزی نیز می تواند منبع درآمد ارزی باشد. به این صورت که کشاورزی با بدست آوردن ارزهای خارجی مورد نیاز برای واردات مواد اولیه صنعتی و کالاهای سرمایه ای مورد نیاز برای گسترش صنایع، می تواند در توسعه اقتصادی سهم بسزایی داشته باشد. عدم وجود ارز به عنوان یک محدودیت بزرگ در روند رشد عمل می کند.
با بررسی روند توسعه اقتصادی کشورهای جهان دیده می شود که کشورهای توسعه یافته با استفاده از فرصت های موجود در عرصه بی المللی مسیر رشد، توسعه و افزایش دارایی را دنبال کرده اند. کشورمان ایران نیز با کمک کارشناسان بین المللی و با تکیه بر پتانسیل کشاورزی می تواند در زمینه صادرات و بازاریابی جهانی محصولات کشاورزی به رشد و نام آوری بیشتری در صنعت کشاورزی جهانی برسد.
كشاورزي و كاهش فقر
اکثریت مردم کم درآمد در مناطق روستایی زندگی می کنند. در هر راهبردی برای از بین بردن فقر، رشد کشاورزی نقش مهمی ایفا می کند. رشد كشاورزی باعث افزایش بهره وری و درآمد كشاورزان كوچك و حاشیه ای و افزایش و اشتغال و دستمزد كارگران كشاورزی می شود. با این کار، به کاهش فقر و بیکاری کمک می کند.
علاوه بر این، افزایش بهره وری کشاورزی منجر به پایین آمدن قیمت مواد غذایی می شود و تورم را تحت کنترل نگه می دارد و همچنین به کاهش فقر کمک می کند.
کمک کشاورزی در اشتغال زایی
شواهد تجربی نشان می دهد که رشد كشاورزی از پتاسیل بالایی جهت کمک به اشتغال زایی برخوردار است مشروط بر اینكه استراتژی مناسبی برای رشد كشاورزی دنبال شود. فناوری های نوین در کشاورزی مانند استفاده از بذر اصلاح شده، کودها، سموم دفع آفات، استفاده از مقدار بهینه آب آبیاری، فناوری سنجش از دور، حسگرها و سایر موارد همگی باعث گسترش اشتغال زراعی می شود.
استفاده از این فناوری های با بازده بالا، کشاورزان را قادر می سازد که پیشرفت های زیادی را در زمینه کشاورزی که پتانسیل اشتغال زایی بالایی دارد، کسب کنند.