علف های هرز از موثرترین عوامل کاهنده تولیدات گندم می باشد. همانطور که می دانید علف های هرز برای رشد و دریافت آب و مواد غذایی و نور خوشید با محصولات زراعی به رقابت می پردازند.
زراعت گندم در ایران به دلیل اینکه گندم یکی از عناصر اصلی تامین غذای مردم می باشد به شدت حائز اهمیت است وحدود نیمی از مزارع کشور را به خود اختصاص داده است. طبق گزارشی از مزارع کشت گندم در ایالات متحده آمریکا، علف های هرز به تنهایی موجب کاهش 12 درصد عملکرد گندم می شوند.
بنابراین یک کشاورز موفق علاوه بر کاشت ارقام مناسب، باید مزرعه خود را در جهت رشد هرچه بهتر گیاه و عدم رشد علف های هرز مدیریت کند.
یولاف وحشی
گیاهی زمستانه، یک ساله و از خانواده گندمیان است. ارتفاع آن 40 الی 120 سانتی متر است. ساقه ها بدون کرک و به رنگ سبز تیره هستند اما برگ ها پوشیده از کرک، نازک و نوک تیز هستند. این نوع علف هرز از طریق بذر تکثیر می شود.
تفاوت گندم با یولاف در این است که گندم دارای گوشوارک است، در صورتیکه یولاف گوشوارک ندارد. برگ گندم تازه سبز شده در جهت عقربه های ساعت پیچ می خورد، اما یولاف بر خلاف عقربه های ساعت است.
جو وحشی (جوموشی)
جو وحشی گیاهی یک ساله علفی و از خانواده گندمیان است. ارتفاع آن 15 الی 40 سانتی متر و ایستاده است. ساقه های زیادی دارد و ارتفاع برگ های آن تا 25 سانتی متر می رسد. کرک دار و نوک تیز است. گل آذین سنبله آن استوانه ای به طول 2 الی 7 سانتی متر است و سخت و خار مانند می باشد. این نوع علف هرز از طریق بذر تکثیر می شود.
چاودار وحشی
چاودار نیز علف هرز گندم و از خانواده گندمیان است. گیاهی زراعی به حساب می آید که حضورش در مزرعه گندم علف هرز تلقی می شود. ارتفاع گیاه به بیشتر از یک متر می رسد. ساقه های متعدد، منفرد و بند بند دارد. برگ های آن باریک، کرکدار، نوک تیز، به طول 20 سانتی متر هستند. گل آذین سنبله، به طول 8 تا 15 سانتی متر است. گلوم ها سرنیزه ای به طول 10 الی 12 میلی متر و کرکدار هستند.
جو دره
گیاهی یک ساله، علفی از خانواده گندمیان است. ارتفاع آن به 120 سانتی متر هم میرسد. برگ های آن تخت، باریک با زبانک کوتاه و گاهی زبانک بلند است. گل آذین سنبله برگشته، متراکم با محورزی شکننده و بی دوام است.
علف پشمکی
گیاهی یک ساله دارای ساقه های متعدد و به ارتفاع 15 الی 60 سانتی متر و از خانواده گندمیان است. برگ ها خطی و کرکدار به طول حدودا 15 سانتی متر و عرض 2 الی 4 سانتی متر است. رنگ آن سبز روشن، نوک تیز و کرکدار با کناره های زبر هستند. گل آذین به رنگ سبز یا ارغوانی کم رنگ و دارای انشعابات باریک و شکننده است که به سنبلک ختم می شود و طول آن به 18 سانتی متر می رسد.
پیچک صحرایی
گیاهی چند ساله از خانواده پیچک است و توسط بذر تکثیر می شود. برگ های لپه ای به رنگ سبز تیره، نوک تیز و بزرگ، دمبرگ لپه ها پهن و بخش بالایی شیاردار است. ساقه های آن منشعب، باریک، صاف، دارای اندکی کرک، پیچنده و به طول حدودا 30 سانتی متر هستند.
خاکشیر
خاکشیر نیز علف هرز گندم و گیاهی یکساله زمستانه از خانواده شب بو است. ایستاده و ارتفاع آن 30 الی 50 سانتی متراست و توسط بذر تکثیر می شود. ساقه ی این علف باریک و کرکدار ورنگ برگ های آن سبز روشن، دارای لوب های باریک است. گل آذین آن در بخش های انتهایی است، گلهایش به زرد رنگ و گلبرگ هایش به اندازه کاسبرگ هستند.
خردل وحشی
گیاهی علفی از خانواده شب بو هاست. این نوع علف هرز گندم به صورت گیاهچه ای و دارای برگ هایی کلیوی شکل و بدون کرک است و توسط بذر تکثیر می شود. ساقه های آن منشعب و در بخش های پایینی کرکدار است.حالت آن ایستاده به ارتفاع 30 الی 60 سانتی متر می رسد. کاسبرگ ها به صورت افقی پخش شده اند. گل هایش به رنگ زرد گوگردی می باشد.
از انواع دیگر علف های هرز گندم می توان به پنیرک، خونی واش، خاکشیر تلخ، کیسه کشیش، خردل وحشی، بی تی راخ، تلخه، گلرنگ وحشی، بابونه و غیره نام برد.
خارشتر
خارشتر از دیگر علف های هرز گندم می باشد و متعلق به خانواده باقالاست. خاردار است و به صورت بوته های چوبی می باشد. ارتفاع آن از نیم متر تا 1/5 متر متغیر است.
ساقه اش سبز رنگ و شیار دار است. برگ های ساده مستطیل شکل یا سرنیزه ای دارد و دارای گل هایی به رنگ ارغوانی است.
ازمک
ازمک گیاهی چندساله از خانواد هی شب بو است. این علف هرز به شکل ایستاده است و ارتفاع آن به 20 الی 60 سانتی متر می رسد. ساقه ی آن به رنگ سبز متمایل به خاکستری در انتها منشعب و پوشیده از کرک های سفید است. لپه ها به رنگ سبز تیره، اغلب نابرابر و طولشان دو برابر عرضشان است. شش برگ اول به صورت دوتایی و برگ های بعد از آن متناوب اند. حاشیه برگ ها کرک دارند. میوه اش قلبی شکل است و دارای دو عدد بذر می باشد.
کنترل علف های هرز گندم و مبارزه با آن ها
خاکورزی
خاکورزی مناسب در فصل پاییز و کنترل علف های هرز موجود جهت رفع موانع روی زمین توصیه می شود. سپس لازم است زمین شخم زده شود و با برگرداندن خاک، بقایای گیاه به زیر خاک برده شود و سپس با عملیات خاکورزی ثانویه سطح زمین هموار و یکنواخت و مناسب کشت محصول شود.
آبیاری قبل از شخم
یک ماه قبل از کاشت زمان مناسبی برای آبیاری زمین است از این جهت که فرصتی برای رویش علف های هرز در مزرعه و از بین بردن آن ها ایجاد می شود.
انتخاب بذر مناسب
گیاه سالم و قوی میتواند در رقابت با علف هرز پیروز شود از این رو بذر خالص و سالم بسیار اهمیت دارد. استفاده از قارچ کش ها برا ضدعفونی بذر ضروری است. انتخاب واریته مناسب بستگی به عوامل محیطی و اقلیمی دارد و بسیار مهم است چرا که اگر واریته مناسب باشد، جوانه زنی و سبز شدن، پنجه زنی و به دنبال آن رشد گیاه خوب خواهد بود.
رعایت تناوب زراعی
رعایت تناوب زراعی روش بسیار خوبی در مدیریت و کنترل علف های هرز است. بر اثر تناوب، چرخه زندگی علف های هرز به هم خورده و همچنین موجب عدم ورود گونه های جدید به مزارع گندم خواهد شد. گیاهان پیشنهادی سازگار شامل کلزا، چغندرقند، ذرت، باقلا و غیره می باشند.
تراکم مناسب کاشت بذر
تراکم مناسب کشت نیز برای غلبه بر علف های هرز گندم مهم است. میزان بذر مصرفی در مزرعه با توجه به عواملی مانند نوع خاک، تاریخ کشت و غیره متفاوت است اما به طور کلی بذر مصرفی با روش خطی کاری بین 120 تا 200 کیلوگرم در هر هکتار مناسب است.
آبیاری
آبیاری غرقابی و یا کرتی اصلا توصیه نمی شوند چرا که سبب سخت شدن خاک می شود. آبیاری جوی و پشته بهتر است و در این روش تراکم علف هرز کمتر خواهد بود. آبیاری تحت فشار و قطره ای علاوه بر صرفه جویی در آب کمترین میزان تراکم علف هرز را داراست. با استفاده از سیستم تیپ می توان نوارهای تیپ در فواصل 50 الی 70 سانتی متر بین ردیفهای خطی کار استفاده نمود.
کوددهی
بهترین راه توصیه کودی برای هر مزرعه ای استفاده از آزمایش خاک است در صورت عدم امکان آزمایش خاک مقادیر زیر توصیه می شود:
- اوره یا نیترات آمونیوم به میزان 250 کیلوگرم در هکتار در چهار مرحله رشد؛ کشت، پنجه زنی، ساقه زدن و تشکیل سنبله
- سولفات پتاسیم به میزان 100 الی 150 کیلوگرم در هکتار
- کود نیتروژن به صورت سرک
- انواع کودهای ارگانیک و حیوانی، کمپوست حاصل از بقایای شاخ و برگ گیاهان، کود آلی حاصل از تخمیر سبوس برنج و کلش گندم، کمپوست حاصل از کارخانجات چای خشک کنی و کودهای آلی حاصل از ضایعات پودر استخوان است که علاوه بر اصلاح نسبت کربن به نیتروژن، غلظت عناصر غذایی مورد استفاده گیاهان زراعی را افزایش می دهد.
- کود زیستی قارچ میکوریز
برا تامین ریز مغذی های مورد نیاز گیاه می توان از کودهای زیر به صورت سه سال یکبار استفاده نمود؛
- سولفات روی به میزان 40 کیلوگرم در هکتار
- سکسترین آهن 138 به میزان 10 الی 15 کیلوگرم در هکتار
- سولفات مس به میزان 25 کیلوگرم در هکتار
- اسید بوریک به میزان 20 کیلوگرم در هکتار
- سولفات منگنز به میزان کیلوگرم در هکتار
کنترل شیمیایی
زمان مناسب استفاده از علف کش های شیمیایی بدین جهت که کهکار را برای کشاورز ساده تر می کند و هم کنترل علف های هرز راحت تر خواهد بود بسیار حائز اهمیت است. در ارتباط با زمان مناسب برای استفاده از علف کش های انتخابی مزارع گندم، اطلاعات متنوعی در اختیار است و تولیدکنندگان گندم بسته به هزینه، در دسترس بودن علف کش، زمان و شرایط لازم، می توانند از زمان پنجه زدن تا ساقه رفتن گندم از علف کش های مناسب استفاده کنند.
برای بهترین عملکرد میزان مصرف و شیوه کاربرد علف های هرز باید طبق توصیه های فنی باشد. در حال حاضر 24 نوع علف کش برای گندم ثبت شده است که از این تعداد 9 عدد برای باریک برگ کش و 8 عدد برای پهن برگ کش و 7 عدد برای علف کش دو منظوره هستند. لذا شناسایی انواع علف های هرز گندم و دسته بندی آن ها در دو گروه پهن برگ و نازک برگ برای کشاورزان اهمیت دارد.
مبارزه با باریک برگ ها
دیکلوفوپ متیل با نام تجاری ایلوکسان به میزان 2/5 لیتر در هکتار در زمان اول تا پایان پنجه زنی گندم و 2 تا 4 برگی علف هرز
فنوکساپروپ با نام تجاری پوماسوپر به میزان 0/8 الی 1 لیتر در هکتار در زمان اول تا پایان پنجه زنی گندم
پینوکسادن+ایمن کننده کلوکینوست با نام تجاری اکسیال به میزان 1/5 لیتر در هکتار در زمان اول تا پایان پنجه زنی گندم
کلودینافوپ پروپارژیل با نام تجاری تاپیک به میزان 0/6 الی 0/8 لیتر در هکتار در زمان اول تا پایان پنجه زنی گندم
پینوکسادن+کلودینافوپ پروپارژیل با نام تجاری تراکسوس به میزان 1/5 لیتر در هکتار در زمان اول تا پایان پنجه زنی گندم
مبارزه با پهن برگ ها
توفوردی با نام تجاری یو 46 دیفلویید به میزان 1 الی 1/5 لیتر در هکتار در زمان پنجه زدن تا تشکیل ساقه گندم
توفوردی+ ام سی پی آ با نام تجاری یو 46 کمبیفلویید به میزان 1 الی 1/5 لیتر در هکتار در زمان پنجه زدن تا تشکیل ساقه گندم
تری بنورون متیل با نام تجاری گرانستار به میزان 15 تا 20 گرمدر هکتار در زمان ابتدا تا انتهای پنجه زنی گندم
مکوپروپ پی با نام تجاری دوپلسان سوپر به میزان 2/5 لیتر در هکتار در زمان 5 تا 6 برگی تا ساقه رفتن گندم
بروموکسینیل+ ام سی پی آ با نام تجاری برومایسید آ به میزان 1/5 لیتر در هکتار در زمان ابتدا تا انتهای پنجه زنی گندم
توفوردی+ دایکامبا با نام تجاری دیالان سوپر به میزان 2/5 لیتر در هکتار در زمان ابتدا تا انتهای پنجه زنی گندم
تریاسولفورون+ دایکامبا با نام تجاری لنتور به میزان 165 گرم در هکتار در زمان ابتدا تا انتهای پنجه زنی گندم
مبارزه شیمیایی دو منظوره با علف های هرز گندم
سولفوسولفورون با نام تجاری آپیروس به میزان 2 الی 2/5 لیتر در هکتار در زمان 5 تا 6 برگی تا ساقه رفتن گندم
مزوسولفورون متیل+یدوسولفورون متیل سدیم+ ایمن کننده مفن پایر دی اتیل با نام تجاری آتلانتیس به میزان 1/5 الی 2 لیتر در هکتار در زمان 2 الی 3 برگی علف هرز یا ابتدا تا انتهای پنجه زنی
به نکات زیر حتما توجه شود!
- به کالیبراسیون ادوات سمپاشی دقت شود.
- کاربرد به هنگام سموم علف کش
- سمپاشی هوایی حتما در شرایط جوی مناسب صورت گیرد.
- در صورت احتمال بارندگی حتمی از سمپاشی خودداری شود. (برای اکثر علف کش ها، حداقل زمان مصرف علف کش تا شروع بارندگی 8 ساعت است. به جز توفوردی که 4 ساعت و تاپیک، پوماسوپر، ایلوکسان و آکسیال که 2 الی 3 ساعت است)
- رعایت تناوب شیمیایی علف کش های به منظور عدم مقاومت آن ها به سموم
- شستشوی ادوات سم پاشی قبل و بعد از عملیات