بیماری ریزوکتونیا بیماری است که باعث پوسیدگی ساقه، ریشه و گاهی برگ ها نیز می شود. نوعی قارچ است که در گرمای هوا در حدود 12 الی 32 درجه سانتی گراد و خاک نسبتا مرطوب، چیزی حدود 65 درصد درجه اشباع به خوبی رشد می کند و با زیاد شدن رطوبت خاک، رشد قارچ سریع تر نیز می شود و حتی می تواند بدون میزبان در خاک زنده بماند. نا گفته نماند که در دمای بالاتر از 44 درجه سانتی گراد بیماری متوقف می شود.
شرایط زیستی
این قارچ خاکزی می تواند بر روی طیف وسیعی از گیاهان مانند لوبیا، سویا، خیار، گوجه فرنگی، چغندر قند، سیب زمینی، …. اثر گذارد.
همچنین قارچ ریزوکتونیا توانایی بقا در خاک را برای سال های زیادی دارد و می تواند از میزبانی به میزبان دیگر انتقال یابد. هرچه خاک متراکم تر و با زهکشی کمتر باشد برای رشد و گسترش این بیماری بهتر است.
ریزوکتونیا تمایل دارد که در لایه های بالایی خاک قرار گیرد اما در سطح خاک وجود ندارد و فقط از طریق نوک ریشه، نهال ها را بلافاصله پس از جوانه زنی آلوده می کند.
قارچ مورد نظر می تواند توسط آب، خاک، باد و ادوات کشاورزی جا به جا شود و همچنین به عنوان معروف ترین پاتوژن عامل پوسیدگی ریشه و سوختگی گیاهان زینتی شناخته می شود.
نشانه های وجود بیماری ریزوکتونیا و خسارت آن
گیاه آلوده به ریزوکتونیا فاسد می شود و در نقاطی از آن زخم های قهوه ای مایل به قرمزی ایجاد می شود و در برخی مواقع تارهای سفید رنگی در محل زخم ایجاد می شود. اثرات این قارچ را که می توان روی ریشه گیاه دید ولی در صورت گسترش بیماری امکان نفوذ به درون گیاه و مرگ آن نیز وجود دارد. با کاهش رشد ریشه و تغییر رنگ آن، رشد گیاه نیز تحلیل پیدا می کند.
پوسیدگی در نزدیکی سطح محیط رشد می کند و نه در سیستم ریشه و معمولا قلمه هایی که تازه کاشت شده اند را بیشتر مورد حمله قرار می دهد. پوسیدگی ساقه ریزوکتونیا معمولا زمانی رخ می دهد که قلمه ها بیش از حد عمیق کاشته شوند یا بیش از حد آبیاری شوند.
بروز این بیماری بر روی میوه ها به دو صورت است:
- لکه های دایره ای شکل تیره و روشنی روی میوه تشکیل می شود.
- حالت دوم بیشتر برای میوه های رسیده تر رخ می دهد و به صورت کرک های سفید رنگی روی سطح آن هاست.
خسارت قارچ ریزوکتونیا
خسارت
خسارات ناشی از ریزوکتونیا معمولا در مناطقی مشاهده می شود که سابقه طولانی در تولیید سویا دارند و یا در شرایط مناسب آب و هوایی برای جوانه زنی بذر و رشد سریع نهال وجود ندارد.
آسیب ها بیشتر در خاک های شنی مرطوب و اغلب در قسمت جنوبی تپه ها مشاهده می شود. در اواخر فصل، عفونت های پایه گیاه ممکن است باعث کندن گیاهان در هنگام بادهای شدید شود.
تغذیه مناسب در هنگام ظهور محصول، شانس بیشتری برای درگیر نشدن با بیماری به محصول می دهد.
مدیریت بیماری ریزوکتونیا
مدیریت ضعیف علف های هرز قبل از کاشت به ریزوکتونیا این اجازه را می دهد تا خود را برای عفونت محصول آماده کند. در عفونت های شدید بعد از پایان تابستان، بارش های اولیه پاییز می تواند به کاهش عفونت قارچ کمک کند.
عوامل موثر بر ریزوکتونیا و مدیریت آن ها
تغذیه خاک: این بیماری بیشتر در خاک هایی با باروری ضعیف شایع است. محصولات با دسترسی به مواد مغذی کافی برای رشد، توانایی بهتری برای پیشگیری از عفونت های ریزوکتونیا دارند.
آشفتگی خاک: ریزوکتونیا نسبت به کشت حساس است، زیرا کشت بعد از باران و قبل از کاشت بیشتر در کاهش عفونت موثر است. مزاحمت خاک اجازه نمی دهد که قارچ برای عفونت محصول در حال ظهور رشد کند.
رطوبت خاک: تحت تنش رطوبت، محصول مستعد ابتلا به عفونت ریزوکتونیا می شود و توانایی پیشگیری از بیماری را کاهش می دهد.
علف های هرز: مدیریت ضعیف علف های هرز در اواخر تابستان و اوایل پاییز به ریزوکتونیا اجازه می دهد تا علف های هرز را آلوده کند در نتیجه، اجازه می دهد قارچ در آماده سازی برای محصول تکثیر شود.
علف کش ها: علف کش های سولفونیل اوره گاهی اوقات می توانند ریزوکتونیا را بدتر کنند.
کنترل و پیشگیری از بیماری ریزوکتونیا
حال به چند مورد مهم در رابطه با روش های کاهش خسارت این بیماری اشاره می کنیم:
- هر چه سن گیاه بیشتر باشد مقاومت بیشتری در برابر قارچ ها و بیماری ها دارد، پس بهتر است باعث رشد سریع آن شویم.
- می توان از قارچ کش های حفاظتی و سیستمیک مانند رورال استفاده کرد.
- استفاده از روش پیش جوانه کردن سبز غده های بذری
- کاشت گیاهان مقاوم تر
- رعایت تناوب زراعی
- کاهش رطوبت اضافه خاک
- سبک کردن خاک
- استفاده از مالچ کاغذی یا داربست برای جلوگیری از تماس میوه ها با خاک
- سم پاشی با بردوفیکس، کلروتالونیل تیوفانات متیل، مانکوزب، نیکلوزولین
- محلول پاشی برای ضدعفونی خاک با بنومیل، اتریدیازول، نیوفانات متیل
در گذشته خاکورزی موثرترین روش برای کاهش تاثیر ریزوکتونیا بود. بهترین شیوه خاکورزی شامل کشت عمیق و کاشت سطحی با حداقل زمان بین هر رویداد است.
در مناطقی که بیماری شناخته شده یا مشکوک است، بهتر است یهداشت زراعی را در قلمه، پیوند و غیره رعایت کنید تا حرکت قارچ از یک نقطه به نقطه دیگر کنترل شود.
به طور کلی، حفظ تغذیه مناسب (به ویژه نیتروژن) در زمان ایجاد محصول، بهترین راه برای کاهش احتمال عفونت ریزوکتونیا است.