نمونه برداری خاک در کشاورزی یکی از مراحل مهم و پیش نیاز آزمایش خاک به شمار می‌آید. با نمونه برداری از خاک مقدار مواد مغذی زمین زراعی یا باغ مشخص می‌شود و به کشاورز کمک می‌کند تا مطلوب ترین برنامه کوددهی برای افزایش عملکرد محصول را تعیین کند.
ما در این مطلب از مجله جالیزان، اصول اولیه نمونه برداری خاک زراعی، اصول اولیه جمع آوری نمونه خاک و ارائه راهنمایی برای ایجاد یک برنامه نمونه برداری و آزمایش خاک موثر را بیان می‌کنیم…
اهمیت نمونه برداری از خاک
آزمایش خاک بخشی جدایی ناپذیر از برنامه مدیریت حاصلخیزی خاک در کشاورزی نوین است.
آزمایش خاک اطلاعاتی در مورد وضعیت حاصلخیزی خاک در یک مزرعه فراهم می‌کند که می‌تواند برای تهیه توصیه‌های مدیریتی استفاده از کود، تعیین نوع کشت، نظارت بر تغییرات حاصلخیزی خاک در طول زمان و حتی شناسایی و مشخص کردن قسمت‌های کم حاصلخیز تر خاک در مزارع بزرگتر مورد استفاده قرار گیرند.
صرف نظر از هدف، آزمایش قابل اعتماد خاک با نمونه برداری مناسب از خاک آغاز می‌شود.
کاربرد مناسب مواد مغذی می‌تواند باعث افزایش عملکرد، کاهش هزینه‌های تولید و جلوگیری از آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی شود. یک گام مهم در به دست آوردن آزمایش‌های دقیق خاک، جمع آوری نمونه‌های معرف در مزرعه است.
مطالب مرتبط:
- معرفی 9 روش آزمایش خاک سریع و راحت
- “انواع خاک؛ کدام خاک برای کدام گیاه مناسب تر است؟“
- “اصلاح خاک ؛ تعریف دقیق آن و لزوم آن در کشاورزی“
اصول نمونه برداری صحیح خاک
- انتخاب مکان‌های نمونه‌برداری
- زمان نمونه برداری
- ابزار نمونه گیری
- عمق نمونه برداری
- مقدار نمونه
- فرآیند نمونه گیری
- برچسب شناسایی نمونه
- نگه داری و ارسال نمونه ها به آزمایشگاه
در کانال آپارات مجله جالیزان ویدئو نمونه برداری به کمک بیل را مشاهده کنید:
انتخاب مکان مناسب نمونه برداری خاک
ویژگی‌های خاک حتی در فواصل کوتاه نیز می‌تواند بسیار متغیر باشد. به دلیل این تنوع، جمع آوری نمونه از خاک تنها در یک مکان کافی نیست. به همین دلیل، بهتر است نمونه‌های به اصطلاح مرکب جمع آوری شوند.
نمونه‌های مرکب خاک، مخلوطی از نمونه‌های جداگانه هستند که عموما از مکان‌های مختلف جمع‌آوری می‌شوند و با هم مخلوط می‌شوند تا یک نمونه ترکیبی واحد را تشکیل دهند. با ترکیب چند نمونه فرعی در یک نمونه مرکب واحد، می‌توانیم اثرات تغییرپذیری خاک را با میانگین‌گیری خواص خاک در مناطق بزرگتر به حداقل برسانیم.
در نمونه برداری از خاک، از مناطقی مانند مزرعه‌های متروکه، حصارها، جاده‌ها، نواحی کم ارتفاع، قسمت های آلوده به کود شیمیایی یا آلی و نقاط شور یا مرطوب اجتناب کنید یا به طور جداگانه نمونه برداری کنید.
قسمت‌هایی از زمین که دارای ویژگی‌های متفاوت هستند باید به مناطق نمونه جداگانه تقسیم شوند. تفاوت‌ها ممکن است شامل انواع مختلف خاک، شیب، درجه فرسایش، زهکشی، تاریخچه محصول و/یا کود یا سایر عواملی باشد که ممکن است بر سطوح مواد مغذی خاک تأثیر بگذارد.
یک نمونه خاک مرکب باید نشان دهنده یک سطح مزرعه یکنواخت باشد. هر منطقه باید سابقه کشت و محصول و همچنین مشخصات خاک (رنگ، شیب، بافت، زهکشی) مشابهی داشته باشد.
زمان نمونه برداری خاک
نمونه‌های خاک را می‌توان قبل از کاشت و پس از برداشت محصول جمع آوری کنید.
برای بررسی دقیق در دسترس بودن نیتروژن، نمونه برداری را تا حد امکان به زمان کاشت نزدیک کنید.
برای نتایج منسجم‌تر، توصیه می‌شود نمونه‌برداری را به طور سالانه و تقریبا از محل‌‌های یکسان انجام دهید
غلظت نیترات-نیتروژن باید سالانه برای محصولات غیر از حبوبات تعیین شود.
اندازه گیری فسفر و پتاسیم باید هر سه تا چهار سال یکبار انجام شود.
نمونه برداری و آزمایش برای فسفر و نیترات-نیتروژن قبل از استفاده از کود ضروری است.
مراقب شرایطی باشید که ممکن است باعث تغییر ارزش خاک بین نمونه برداری و کاشت شود. به عنوان مثال، بارندگی شدید یا بیش‌آبیاری در خاک‌های شنی می‌تواند نیترات-نیتروژن را از ناحیه ریشه خارج کند.
ابزار نمونه گیری
قبل از جمع آوری نمونه خاک، باید مواد و ابزار زیر را جمع آوری کنید:
- مته نمونه برداری (وسایل جایگزین: بیل و بیلچه)
- سطل پلاستیکی تمیز
- ماله
- برچسب
- کیسه‌های نمونه (بسیاری از آزمایشگاه‌های آزمایش خاک کیسه‌های نمونه با روکش مومی را ارائه می‌دهند. به جای کیسه‌های آزمایشگاهی، از کیسه‌های کاغذی یا کیسه‌های زیپ‌دار استفاده کنید.)
- کاغذ یا دفتر یادداشت صحرایی
- تلفن هوشمند مجهز به GPS یا واحد GPS دستی (اختیاری)
نکته: ابزارها باید تمیز، عاری از زنگ زدگی و دور از مواد کود نگهداری شوند. از هیچ نوع تجهیزات گالوانیزه یا برنجی استفاده نکنید زیرا نمونه‌ها را با ریز مغذی‌ها آلوده می‌کند.
عمق نمونه برداری خاک
تست‌های آزمایشگاهی در اعماق مختلف کالیبره می‌شوند. مناسب بودن عمق نمونه‌های خاک بسیار حائز اهمیت می‌باشد. نمونه خاکی که هم از منطقه عمیق‌تر و هم کم عمق‌تر گرفته شود، نتایج اشتباهی را ایجاد می‌کند.
عمق نمونه برداری برای اکثر خاک ها معمولا عمق خاکورزی است که در فواصل ۱۵ سانتی‌متری است.
عمق ۱۵ سانتی متری خاک بیشترین فعالیت ریشه را دارد و کاربرد کود به طور کلی به این عمق محدود می شود.
این نمونه‌های خاک سطحی (صفر تا ۱۵ سانتی‌متری) معمولاً برای آزمایش‌های معمولی مواد آلی، فسفر، پتاسیم، pH و سطوح نمک استفاده می‌شوند.
در صورت نیاز به تعیین مقدار کود نیتروژن برای محصولات با ریشه عمیق مانند گندم و جو نیاز به نمونه‌های عمیق‌تری دارند.
نکته: در نمونه برداری سطحی حتما زباله‌های سطحی را جدا کرده و دور بریزید.
برای تخمین نیتروژن موجود و در برخی موارد گوگرد به نمونه‌های زیرزمینی از عمق ۱۵ تا ۶۰ سانتی متری نیاز است. نیتروژن نیترات و سولفات گوگرد در خاک متحرک هستند و در زیر لایه خاکورزی حرکت می‌کنند. اگر آبشویی این عناصر غذایی را به زیر عمق ریشه زایی منتقل نکرده باشد، برای جذب گیاه در دسترس خواهند بود.
هر دو نمونه خاک سطحی و زیر سطحی برای آزمایش مواد مغذی موجود در ناحیه ریشه مورد نیاز است.
مقدار نمونه خاک
به طور معمول، یک نمونه مرکب باید از 10 تا 20 نمونه فرعی خاک تشکیل شده باشد. هر چه تعداد نمونه های بیشتری را با یکدیگر مخلوط کنیم، نمونه قابل اعتمادتر می شود.
نمونه‌های فرعی جمع آوری شده برای هر عمق نمونه برداری باید کاملا مخلوط شوند.
فرآیند نمونه برداری از خاک
نمونه برداری دقیق از خاک و حمل نمونه برای ارزیابی دقیق حاصلخیزی خاک ضروری است.
نمونه ها باید به طور دقیق حاصلخیزی خاک را منعکس کنند تا تجزیه و تحلیل، تفسیرها و توصیه ها به درستی وضعیت مواد مغذی کل مزرعه را نشان دهند.
ارزیابی دقیق می تواند منجر به استفاده کارآمدتر از کود، کاهش هزینه ها و کاهش تخریب محیط زیست شود.
نکات مهم برای ارزیابی دقیق
- قبل از رسیدن به مزرعه، تعداد و محل تقریبی نمونه‌های خاک را تعیین کنید.
- پس از جمع آوری لوازم مورد نیاز ، به اولین محل نمونه برداری بروید
- در صورت تمایل، می توانید مکان را با یک برنامه GPS یا GPS در تلفن هوشمند خود ضبط کنید.
- در محل نمونه، هر گونه بقایای محصول را از سطح خاک بردارید.
- مته نمونه برداری را در عمق مورد نظر قرار دهید. مراقب باشید که مته به صورت عمودی در خاک قرار داده شود و به طرفین کج نشود.
- سپس نمونه خاک را به داخل سطل منتقل کنید
برچسب شناسایی نمونه خاک
همراه با هر نمونه خاک، برگه‌های اطلاعات نمونه برداری باید پر شود که مکان، تاریخچه کشت و مدیریت گذشته و محصولات پیشنهادی را به همراه لیستی از آزمایش های درخواستی توصیف می کند.
نگه داری و ارسال نمونه‌ها به آزمایشگاه
جابجایی نمونه پس از جمع آوری نمونه مرکب و نگهداری صحیح نمونه‌ها برای جلوگیری از آلودگی مهم است.
اگر نمونه‌ها را مستقیماً به آزمایشگاه نمی‌فرستید، نمونه‌ها را در یخچال یا فریزر نگهداری کنید تا احتمال تشکیل کپک در کیسه نمونه به حداقل برسد.
اگر خاک بیش از حد مرطوب است یا نمی‌توانید نمونه‌ها را در یخچال/فریزر نگهداری کنید، اجازه دهید نمونه‌ها کمی در هوا خشک شوند و خاک را در یک لایه نازک روی یک سطح صاف مانند میز پخش کنید.
هرگز نمونه را در فر یا مایکروویو خشک نکنید. گرمای بیش از حد می تواند به نمونه آسیب برساند و نتایج آزمایشگاهی را تغییر دهد.
همانطور که گفته شد نمونه برداری و آزمایش خاک اقدام مهمی در کشاورزی محسوب می‌شود. نمونه‌برداری صحیح باعث می‌شود که اطلاعات دقیق‌تری از خاک کشاورزی بدست بیاوریم که این اطلاعات به شیوه مدیریتی مصرف کود مانند نوع کود و میزان کود مورد استفاده و حتی شیوه کوددهی موثر است.