علف های هرز در کنار آفات و بیماری ها از مهمترین عوامل خسارت زا در کاشت برنج به شمار می رود. به دلیل رقابت علف های هرز با گیاهان برای جذب غذا، نور و سایر موارد ضروری جهت رشد، عدم کنترل علف های هرز عواقب بدی برای محصولات خواهد داشت.
براساس گزارش فائو، ميزان خسارت آفات در زراعت برنج آسيا 15%، بيماري ها 12 % و علف هاي هرز 11.8 % اعلام شده است. در كشور ما ایران اين آمار متفاوت است و خسارت وارده از علف هاي هرز بيشتر از اين مقدار ميباشد.
طبق تحقیقاتی كه در ایران صورت گرفته است، خسارت وارده به گياه برنج توسط علفهاي هرز 45 درصد، حشرات زيان آور 30 درصد، بيماري هاي برنج 20 درصد و ساير عوامل 5 درصد براورد شده است.
علف های هرز برنج
سل واش
این نوع علف هرز با نام علمی Monochoria vaginalis (Burm.f.) C.Presl ex Kunth اولین بار از کشور ایران گزارش شده است.
سوروف
این نوع علف هرز در اشکال و عناوین مختلف مانند سوروف برنج، سوروف جنگلی و سوروف شناسایی شده و با رقابت بر جذب نور از طریق سایه اندازی موجب نقصان عملکررد فتوسنتز گیاه می شود. از طریق وجین دستی به راحتی کنترل می شوند.
روغن واش
روغن واش یا اصطلاحا گوشاب به واسطه اندام هاي زمینی و جذب بيشتر مواد غذايي از گسترش ريشه گياه زراعي ممانعت می کنند و موجب ایجاد خسارت مي گردند. این علف هرز از مرداب ها و کانال های آب وارد مزارع می شوند و وجين دستي قادر به كنترل مطلوب آنها نيست.
همچنين برخي از علفهاي هرز با نام های گل آردي، دونيش و توق که به تازگی شناسایی شده اند از حاشيه وارد مزارع می شوند و برخي نيز مانند ني و لويي در مزارعي كه مدتها كشت نشده و بصورت آيش گذاشته شدهاند، تكثير مي يابند.
از دیگر علف های هرز مشکل زا در شالیزارها می توان به برنج وحشی یا برنج قرمز، بند واش، قاش واش، سل واش، تیرکمان آبی، ساقه قرمز و غیره اشاره نمود.
تاثیر آب بر گسترش علف های هرز
محققين، آب را مهمترين علفكش در زراعت برنج مي دانند. آب به تنهايي قادر است به ميزان 60-40 درصد از رشد علفهاي هرز بكاهد. آب علاوه بر اثر مستقيم در كنترل علفهاي هرز موجب حفظ و افزايش كارآيي علفكش ها در كنترل علف هاي هرز مي گردد.
کنترل علف های هرز برنج
مهم ترین اقدام برای کنترل علف های هرز برنج، پیشگیری است.
منظور از پیش گیری دقت در انتخاب بذور، کنترل بهداشت مزارع از جمله آب دریافتی، کانال های آبیاری، مرزها جدا کننده مزارع، رعایت بهداشت در ادوات مورد استفاده، خزانه گیری درست و غیره می باشد.
کنترل زراعی و بهداشتی
شخم زدن
شخم و آماده سازی زمین برای کشت تاثیر بسزایی در کنترل علف های هرز دارد، به این دلیل که با جابجایی خاک بذور علف های هرز به اعماق می روند و دیکر قدرت رشد نخواهند داشت. همچنین خاکورزی زمین در شراط خاک مرطوب نیز کارساز است.
غرقاب کردن مزرعه
غرقاب کردن مزرعه به معنی به زير آب بردن زمين نشاكاري شده به عمق 5 سانتيمتر و به مدت چهار هفته می باشد. این عمل به خودی خود باعث كاهش رشد علفهاي هرز مي شود.
تسطیح مزرعه
تسطیح اراضی برنجکاری و یکنواختی سطح آب منجر به کنترل علف های هرز برنج می شود به دلیل اینکه در صورت عدم تنظیم ارتفاع به محض ایجاد خشکی علف های هرز پدیدار می شوند.
وجین
وجین کردن علف های هرز از دو طریق ماشین کونویدوور و به صورت دستی انجام میگیرد.
کشاورزان جهان از دیر باز تا کنون از روش وجین دستی برای مبارزه با علفهاي هرز استفاده می کنند.
زیرا کامل ترین و مفیدترین روش است و هـيچ نـوع علف هرزي در مقابل اين روش مقاوم نيست.
از نظر زيست محيطي و حفظ تعادل طبيعـي هيچگونـه زياني ندارد بخصوص كه وجين دستي موجب جابجاي آب و تهويـه خـاك شـده و بـر رشـد مناسـب و شـادابي نشاءهاي برنج تأثير گذار است.
وجين کردن عموما در دو نوبت و گاهي بيشتر ضرورت دارد؛ وجـين نوبـت اول در برنج کاری 15 الی 20 روز بعـد از نشـاءكاري و وجین نوبـت دوم 20 لی 35 روز بعـد از نشا کاری توصیه می شود.
تكـرار بیش از حد وجـين و وجين ديرهنگام ميتواند سبب خسارت به ريشه برنج و كـاهش عملكـرد محصول برنج شود.
کنترل شیمیایی
کنترل علف های هرز برنج از پرهزینه ترین عملیت زراعی می باشد، جالب است بدانید که در عین حال کنترل شیمیایی آن از آسان ترین، کم هزینه ترین و سریع ترین روش کنترل علف های هرز برنج شناخته می شود.
جهت توزيع يكنواخت علفكش در خاك بهتر است ابتدا محلول علفكش تهيه و سپس با قوطي هاي مخصوص منفذ دار مصرف شوند. آن چیزی که اهمیت دارد برنامه تناوب در مصرف علفكش هاست.
نام و میزان علف کش های توصیه شده برای برنج
سم بوتاکلر با نام تجاری ماچیتی 60 درصد EC و سم تیوبنکارب با نام تجاری ساترن 60 درصد EW به میزان 3 الی 4 لیتر در هکتار، 4 الی 7 روز پس از نشاء برنج قبل از مرحله دو برگی شدن سوروف
همچنین سم بوتاکلر با نام تجاری ماچیتی 5 درصد G به میزان 40 الی 45 کیلوگرم در هکتار، 4 الی 7 روز پس از نشاء برنج قبل از مرحله دو برگی شدن سوروف
مولینیت با نام تجاری اردام و یا اردام سوپر 71 درصد EC به میزان 5 الی 6 لیتر در هکتار، در 4 الی 7 روز پس از نشاء برنج قبل از مرحله دو برگی شدن سوروف
سم بن سولفورون متیل با نام تجاری لونداکس 60 درصد DF به میزان 50 الی 75 کیلوگرم در هکتار، 5 الی 12 روز پس از نشاء برنج و مرحله 1 الی 3 برگی برنج و تا 3 برگی شدن علف هرز
سم پروپانیل با نام تجاری استام-اف 36 درصد EC به میزان 10 الی 15 لیتر در هکتار، 4 الی 7 روز پس از نشاء برنج قبل از مرحله 2 الی 4 برگی شدن سوروف
سم توفوردی با نام تجاری دیفلوئید 72 درصد SL به میزان 1/5 الی 3 لیتر در هکتار، در 4 الی 7 روز پس از نشاء برنج قبل از مرحله 2 الی 4 برگی شدن سوروف
سم سينوسولفورون با نام تجاری ستاف 20 درصد WG به میزان 100 الی 150 گرم در هکتار، در 6 الی 8 روز پس از نشاء برنج
سم بنتازون با نام تجاری بازاگران 48 درصد SL به میزان 3 الی 4 لیتر در هکتار، در 2 الی 3 هفته پس از نشاء برنج و یا 5 تا 7 برگی شدن برنج
کنترل بیولوژیکی
در برخی کشورها از گیاهان گیاهخواری مانند اردک، قورباغه و ماهی برای کنترل علف های هرز برنج استفاده می نمایند. امروزه در کشور مبحث کنترل علف های هرز برنج با استفاده از علف کش های زیستی مورد توجه قرار گرفته است.
همچنین کنترل بیولوژیک علیه آزولا توسط سوسک rufinasus Stenopelmoud در موسسه تحقیقات برنج کشور درحال تحقیق و بررسی می باشد.
تا کنون اميدوار كننده ترين بيوكنترل براي سوروف قارچ Cocholiobolus می باشد.