برای آماده سازی خزانه برنج به یک محل که به اندازه یک دهم کل مزرعه تان نیاز دارید زیرا همانطور که می دانید برای کاشت برنج به نشاهای آماده شده نیاز است.
کشاورز شالیکار بعد از خاکورزی و آماده سازی زمین شالی، جوانه های برنج را در مزرعه اصلی نشا می کند. برای تولید برنج تهیه نشا با کیفیت از ارکان اصلی است. قدم دوم بعد از تهیه و ضدعفونی بذور برنج، آماده سازی خزانه برنج است که خود از اهمیت بسزایی برخوردار است.
مکان خزانه برنج چطور باید باشد؟
مکان خزانه گیری برنج باید به درستی شخم زده شود، حداقل دوبار لازم است. قبل از شخم دوم خاک خزانه باید از هوموس و کود دامی کافی برخوردار باشند. معمولا خزانه ها را در مکانی قابل دسترس برای مزارع برنج، نزدیک به منبع آب و با نور آفتاب کافی ایجاد می کنند. جهت شمالی جنوبی برای نورگیری بهتر و در معرض باد بودن کمتر برای خزانه ها توصیه می شود. اگر خزانه ها در سایه قرار بگیرند نشاها به درستس رشد نمی کنند.
بهترین زمان برای خزانه گیری برنج
زمان مناسب برای خزانه گیری با توجه به شرایط هر منطقه و رقم انتخاب شده برای کشت متفاوت است. اما بهترین زمان خزانه زمانی است که از سرمای اول فصل تا حدودی گذشته باشد و دمای محیط به متوسط ۱۶ درجه سانتی گراد رسیده باشد.
در یک دهه گذشته برخی کشاورزان به دلیل تغییرات اقلیمی پیش آمده از دهه دوم اسفند خزانه گیری را آغاز می کردند ولی كارشناسان كشاورزی بهترین زمان برای خزانه گیری برنج را نیمه اول فروردین می دانند.
در این خصوص معاون موسسه تحقیقات برنج كشور در توصیه ای، با اشاره به این نكته كه حداكثر ماندگاری نشا برنج در خزانه باید 30 تا 35 روز باشد و سپس باید به زمین اصلی منتقل شود، درباره خزانه گیری زود هنگام برنج به شالیكاران هشدار داد و از آنان خواست برای این كار عجله نكنند. با وقوع سرمای هوا، بوته برنج در خزانه رویش مناسبی نخواهد داشت و به اصطلاح علمی سن نشاء برنج در خزانه به دلیل سرما و نوسانات دمایی بالا رفته و در فرایند رشد، مقاومت علیه بیماری ها و مقدار تولید دچار اختلال می شود.
توجه: جهت دستیابی به دقیق ترین تاریخ کاشت مناسب برای هر منطقه می توان ضمن مراجعه به میانگین دمای بلند مدت، از توصیه های کارشناسی مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان مربوطه نیز استفاده نمود.
انواع خزانه کدامند؟
از گذشته تاکنون تهیه خزانه توسط شالیکاران به روش های زیر صورت می پذیرفت:
سنتی، جوی پشته ای (ژاپنی) و جعبه ای (برای کاشت مکانیزه)
خزانه سنتی
در این روش خزانه ابعاد مشخصی ندارد و بذرها با تراکم بالا درون بسترها کاشته می شوند. بسترهای کشت معمولاً بدون پوشش هستند.
جوی پشته ای (ژاپنی)
در روش جوی پشته ای، عرض بستر حدودا 1 الی 2 متر و طول آن را در معمولا۱۰ متر درنظر می گیرند و ارتفاع مناسب برای پشته ها ۵ الی ۱۰ سانتی متر است. بسترها حدودا ۲۰ سانتی متر از هم فاصله دارند و به صورت جوی می باشد. در خزانه های جوی پشته ای، بذور بر روی پشته پاشیده شده و آب بصورت نشتی به بذور می رسد.
خزانه جعبه ای (مکانیزه)
در روش جعبه ای نشا ها درون جعبه های از پیش تعیین شده که مناسب استفاده با ماشین نشاکار هستند آماده می شوند. بدین صورت که حدود ۵ کیلوگرم خاک لومی رسی با عمق ۲ سانتی متر درون این جعبه ها می ریزند و بذر را درون خاک قرار می دهند.و پس از پاشیدن بذر روی آن را دوباره با خاک می پوشانند. پس از آماد ه سازی جعبه ها، بذرپاشی و سبز شدن اولیه، آنها را مانند روش جوی پشته ای می توان بر روی بسترهای خزانه در کنار هم قرار داد و با پوشش پلاستیکی رویشان را پوشاند.
آماده سازی بستر خزانه برنج
همانطور که گفته شد نیاز است که زمین مزرعه دوبار شخم زده شود، به ازای هر هکتار زمین زراعی برنج نیاز به آماده سازی نشا در 250 مترمربع خزانه است.
برای پرورش نشاهای سالم در خزانه ها مراقبت‌های زراعی ویژه ای مانند استفاده از پوشش نایلونی برای محافظت آن ها از سرما ، کودپاشی به اندازه، مبارزه با علف‌های هرز و کنترل آفات و بیماری های محتمل در خزانه نیاز است.
برای پوشش بستر خزانه از کمان هایی که معمولا از جنس چوب هستند، به فاصله های ۵۰ سانتی متر روی خزانه ها قرار می دهند و پوشش نایلونی را روی این کمان ها می کشند و از کنار پشته ها درون خاک قرار می دهند. کشاورز برای برقراری رطوبت و دمای مناسب جهت رشد بذرها هر ازگاهی پوشش را از سمت بالا یا پایین بستر باز می کند.
کنترل علف های هرز خزانه
در صورت کنترل نکردن علف های هرز در مرحله خزانه داری، هزینه کارگری برای وجین و جدا سازی علف های هرز مزرعه بسیار بالا می رود.
کنترل علف هرز در قبل و بعد از بذرپاشی صورت می گیرد؛ حدود سه روز قبل از بذرپاشی، بعد از مسطح کردن بستر خزانه از علف کش بنتیوبنکارب به میزان 6 سانتی‌متر مکعب به ازای هر 10 متر مربع از خزانه و یا علف کش بوتاکلر (ماچتی) به میزان 4 سانتی‌متر مکعب به ازای 10 متر مربع خزانه توصیه می شود. بعد از آن لازم است خزانه را آبیاری کنند.
در حالت دوم؛ ابتدا خزانه آبیاری می‌شود، سپس استفاده از علف‌کش به صورت قطره پاشی در سطح آب ساکن خزانه توصیه می شود. بعد از مدتی آب خزانه را تخلیه می‌کنند و بذرپاشی را انجام می‌دهند.
چنانچه به هر دلیل علف هرز در بذر باقی ماند، می‌توان 2 الی 3 هفته بعد از بذرپاشی، زمانی که علف های هرز برنج (سوروف) دو و سه برگه شدند، با استفاده از علف کش پروپانیل خزانه را سمپاشی کرد. میزان مصرف سم ۱۰ تا ۱۲ سانتی‌متر مکعب به ازای هر ۱۰ متر مربع خزانه در توصیه می‌شود.
نکته: لازم است یک روز قبل از سمپاشی، لازم است آبیاری را قطع شود و یک روز بعد از سمپاشی، دوباره جریان آب را برقرار نمود. به منظور پرهیز از هرگونه تداخل علف‌کش، یک هفته قبل و بعد از سمپاشی نباید هیچگونه سموم حشره‌کش و کودهای شیمیایی استفاده شود.
آفات و بیماری های مهم خزانه و کنترل آن ها
مگس خزانه
آفت مگس خزانه اکثرا در خزانه هاي سنتي كه به صورت دائم غرقاب هستند ديده ميشود. براي مبارزه اول از همه لازم است خزانه خشک شود. در صورت نیاز به مبارزه شیمیایی می توان از سم ديپتركس با نام تجاری تريكلروفن در زمان 2 برگی بودن نشاء به ميزان 20-15 گرم به ازای هر 100 مترمربع به نسبت 5/1 در هزار استفاده كرد.
كرم ساقه خوار برنج
محل استقرار تخم كرم ساقه خوار در پشت برگ هاي برنج می باشد. در صورت مشاهده سریعا جهت کنترل و مبارزه با این آفت باید اقدام نمود. در صورت جواب ندادن مبارزه مکانیکی مي توان تريكوكارت هایی تهیه نمود و به میزان 100 عدد در 300 متر مربع خزانه به فاصله حداكثر 4 روز بعد از شكار اولين پروانه ماده در خزانه قرار داد.
پوسيدگي طوقه و ريشه برنج
پوسيدگي طوقه و ريشه برنجعامل این بیماری قارچ Fusarium moniliforme است كه فرم جنسی آن Gibberella fujikuroi مي باشد. بيماری پوسيدگی طوقه و ریشه (باکانه) در استانهای شمالی کشور از اهمیت خاصی برخوردار است. در سالهای اخير شدت بيماریهای قارچی (به ویژه باکانه) در خزانه و زمين اصلی افزایش یافته و خسارت زیادی را به محصول وارد کرده است.
برای شناخت انواع بیماری های برنج می توانید این مطلب از مجله جالیزان را مطالعه کنید.
تنها راه و مهم ترین راه کنترل بیماری های قارچی ضدعفونی بذور مورد استفاده در خزانه برنج می باشد.