مهم ترین آفات و بیماری های سیب زمینی کدامند؟
سیب زمینی از محصولات مهم و پرکاربرد قابل کشت در ایران است به طوری که بعد از گندم، برنج و ذرت بیشترین سهم را در تولیدات مواد غذایی دارد. این محصول مهم، به دلیل ویژگی های زیستی آن که در زیر خاک رشد می کند، در معرض بیماری های گوناگون و آفات مهمی قرار می گیرد در ادامه به شرح مهم ترین آفات و بیماری های سیب زمینی خواهیم پرداخت:
بیماری پوسیدگی ریشه
این بیماری علاوه بر سیب زمینی بسیاری دیگر از گیاهان مانند حبوبات، پنبه و غیره را درگیر میکند. عامل بیماری پوسیدگی ریشه قارچ Rhizoctonia solani می باشد.
به این بیماری شانکر ساقه سیب زمینی نیز گفته می شود.
علائم
کوتولگی بوته ها
ایجاد غده های هوایی
ارغوانی شدن برگ ها
تشکیل اسکلروت های سیاه رنگی بر روی غده که به راحتی با آب شسته نمی شود.
کنترل و مبارزه
کاشت غده های سالم و عاری از هرگونه اسکلروت
عدم کشت زودهنگام علی الخصوص در شرایط سرد
ضدعفونی بذور قبل از کشت با استفاده از سموم قارچ کش رورال تی اس و تیابدازول
ایجاد تناوب زراعی با غلات
بیماری پوسیدگی خشک فوزاریومی
پوسیدی خشک فوزایومی از مهم ترین و خسارت زا ترین بیماری های سیب زمینی است که بخش عمده ای از محصولات مبتلا به این بیماری می شوند.
عامل این بیماری خاکزی گونه های Fusarium می باشد. بیماری پوسیدگی خشک در اثر افزایش رطوبت نسبی (بالای 70 درصد) تشدید می شود، دمای بالای محیط و استفاده بی رویه از کودهای فسفره، ازته و پتاسه منجر به پیشرفت بیماری می شوند. غده های سیب زمینی علی الخصوص در دوره انبار کردن به این بیماری حساس تر می باشند.
علائم
مرگ زود هنگام گیاه
ارغوانی شدن اندام های هوایی
بافت آوندی ساقه و غده دچار تغییر رنگ می شود.
معمولا علائم این بیماری مدتی پس از انبار کردن سیب زمینی ها خود را نشان می دهد به این صورت که لکه های قهوه ای رنگی خصوصا در روی جای زخم ها اتفاق می افتد و رفته رفته پوست روی لکه فرو می رود و چروکیده می شود چیزی شبیه حالت مومیایی.
کنترل و مبارزه
ضدعفونی کردن انبار و ایجاد تهویه و دمای مناسب
عدم کاشت غده های آلوده و ضدعفونی آن ها با سموم قارچ کش
جلوگیری از زخم شدن و آسیب دیدن غده ها حین برداشت سیب زمینی
بیماری لکه موجی سیب زمینی
شیوع این بیمای در سراسر جهان وجود دارد و عمدتا بر روی گیاهان پیر تاثیر گذار است. عامل بیماری لکه موجی قارچ Alternaria solani می باشد.
قارچ مولد این بیماری در آب و هوای گرم و مرطوب، بارندگی و یا آبیاری تشکیل می شود و اگر گیاه در تنش های تغذیه، خشکی، حشرات و غیره باشد بیماری خسارت زا تر ظاهر می شود.
علائم
غده های آلوده پوسیده می شوند و قهوه ای رنگ می شوند.
لکه های کوچک قهوه ای که غالبا هاله ای از رنگ سبز روشن تا زرد دارد به سرعت در اندام های هوایی گیاه ایجاد می شوند.
لکه های روی غده تیره رنگ هستند و اغلب گرد و یا بی شکل می باشند، گوشت زیر این لکه ها خشک، چرمی و یا چوب پنبه ای و معمولا به رنگ قهوه ای هستند.
کنترل و مبارزه
کاشت ارقام دیررس
کاشت بذور سالم و ضدعفونی آن با استفاده از قارچ کش ها
جمع آورزی بقایای محصولات
محلول پاشی قارچ کش ها محافظتی مانند دیتیوکاربامات ها، هیدروکسیدفیتین و کلروتالونیل
بیماری سفید داخلی
مهم ترین بیماری تاثیر گذار بر روی سیب زمینی در سطح جهانی بیماری سفید داخلی یا بادزدگی سیب زمینی می باشد. عامل این بیماری قارچ Phytophthora infestans که می تواند به تمامی اجزای گیاه حمله کند.
عواملی مانند بارندگی و آبیاری بارانی و متعاقبا رطوبت بالای 90 درصد منجر به شیوع بیشتر این بیماری خواهد شد.
علائم
لکه های کوچک و به شکل آبسوخته به رنگ سبز بر روی برگ های پایینب گیاه روی میدهد، رفته رفته لکه ها به هم می پیوندند و موجب بلایت کامل برگ ها می شود.
حتی در شرایط خنک ممکن است برگ های پایینی دچار کپک زدگی شوند.
آلودگی در غده ها سبب توسعه پوسیدگی سطحی و خشکی به رنگ قهوه ای متمایل به قرمز می گردد.
چنانچه سیب زمینی های آلوده در شرایط دمای بالا و مرطوب انبار شوند پوسیدگی بیشتر می شود و معمولا میکروارگانیسم های ثانویه به بافت های آلوده حمله ور شده و کاملا آنها را می پوسانند.
همچنین در صورت پیشرفت بیماری، بوی نامطبوع پوسیدگی پخش می شود.
کنترل و مبارزه
عدم کشت غده های آلوده و ضدعفونی آن ها با قارچ کش ها
استفاده از سموم محافظتی در منطق مستعد بیماری
کشت بذور در عمق مناسب
خاکدهی پای بوته ها منجر به کاهش خطر آلودگی قسمت های بالایی گیاه می شود.
مبارزه شیمیایی با استفاده از سموم سیستمیک
بیماری پوسیدگی نرم باکتریایی و ساق سیاه سیب زمینی
این بیماری در اکثر مناطق کشت سیب زمینی وجود دارد با این تفاوت که در مناطق مرطوب خسارت بیشتری وارد می کند. این بیماری در گیاهان دیگری مانند گوجه فرنگی، بادمجان، کدو، هویجف پیاز، اسفناج، کلم و غیره نیز خسات زاست.
عامل بیماری پوسیدگی نرم باکتریایی، باکتری Pectobacterium carotovorum می باشد.
علائم
ظهور رنگ های زرد و سبز روی بوته ها
پژمرگی بوته سیب زمینی و سیاه شدن قسمت پایینی آن ها
غده های سیب زمینی عموما در یکی از مراحل پس از کاشت، قبل از برداشت و در زمان انبارداری آلوده می شوند.
ممکن است غده ها سالم به نظر برسند ولی با شکافتن پوست آن مایع لزجی از آن خارج می شود.
همچنین غده های آلوده بوی بدی خواهند داشت.
کنترل و مبارزه
استفاده از بذور سالم و ضدعفونی شده با قارچ کش ها قبل از کاشت
رعایت بهداشت زراعی از طریق از بین بردن تمامی غده های باقی مانده در مزرعه
حذف بوته های آلوده
زهکشی مناسب خاک و عدم آبیاری بیش از حد
در صورت استفاده از غده های برش یافته برای کاشت سیب زمینی، باید قطعات بذری را قبل از کاشت به مدت 4 روز در دمای 15 – 12 درجه سانتی گراد قرار داده تا قسمت های برش یافته چوب پنبه ای شوند و یا می توان از آنتی بیوتیک هایی برای محافظت قطعات بذری استفاده نمود.
آفت کرم برگ خوار سیب زمینی
آفت کرم برگ خوار با نام علمی Spodoptera exigua از مهم ترین آفات محصولات زراعی مانند سیب زمینی، پنبه، بادمجان، لوبیا، گوجه فرنگی، ذرت و غیره می باشد.
خسارت
آفات برگ های گیاه را از شدت سوراخ کردن به شکل تور در می آورند.
پس از رشد حشره از تمامی قسمت های گیاه تغذیه می کنند.
کنترل و مبارزه
شخم های عمیق هر ساله
از بین بردن علف های هرز
کنترل بیولوژیکی از طریق زنبورهای پارازیتوئید و لاروهای بالتوری
گیر انداختن حشرات کامل با استاده از تله های فرمونی و نوری
مبازه شیمیایی با استفاده از سموم سایپرمترین، کلروپیریفوس و پروکلیم فیت بعد از تخم ریزی آفات (اواسط اردیبهشت)
آفت بید سیب زمینی
بید سیب زمینی با نام علمی Phthorimaea operculella از مهم ترین و خسارت زاترین آفات مناطق معتدل و گرمسیر کشت سیب زمینی به شمار می رود.
خسارت
لاروها از با وارد شدن در رگ برگ ها از سبزینه گیاه تغذیه می کنند و لکه ها به شکل تاول در می آیند.
لاو ها به زیر پست غده ها می روند و رفته رفته دالانی که ایجاد کرده اند را با فضولات پر می کنند.
دالان ها به رنگ قهوه ای در می آیند همچنین غده ها به دلیل ورود و رشد عوامل بیماریزا پوسیده و دچار فساد می شوند.
کنترل و مبارزه
رعایت تناوب زراعی با گیاهان غیر میزبان
خاک دهی پای بوته های سیب زمینی
استفاده از بذور سالم
شخم عمیق سالانه
از بین بردن بقایای گیاهی
کنترل شرایط مناسب انبارها
عملیات خاکورزی مناسب
آبیاری درست و منظم جهت حفظ رطوبت خاک
کاربرد حشره کش های با خاصیت تدخینی مانند کلرپیریفوس به میزان 0.25 میلی لیتر در هر متر مکعب در فضای انبار و همچنین استفاده از تله های فرمونی و نوری جهت شکار پروانه ها
آفت آبدزدک
آبدزدک که در منطقه اصفهان کشاوزان به آن زمین سنبانک یا مارسنبانک نیز می گویند از گذشته های دور در ایران انتشار داشته ویک آفت پلی فاژ یا به عبارتی همه چی خوار است و به سبزی کاری ها، گل کاری ها و چمن کاری ها خسارت زیادی وارد می کند.
به این دلیل به آن ها آبدزدک می گویند که با ایجاد کانال های افقی بر روی زمین در خاک های نرم موجب انحراف آب از مسیر اصلی می شوند.
به همین دلیل خسارت آبدزدک ها در زمین های سبک بیشتر است.
خسارت
همانطور که گفته شد این آفت با ایجاد کانال هایی در اطراف ریشه ارتباط آن ها را قطع می کند و نهایتا قطع ریشه ها می شود.
این حشره به گیاهانی که دارای ریشه ضخیم هستند و همچنین گیاهان غده ای مانند سیب زمینی علاقه فراوانی دارد.
به بذر گیاهانی مانند کدو، خیار و هندوانه که تازه کاشته شده خسارت زیادی وارد می کند.
کنترل و مبارزه
شخم زدن منجر به از بین رفتن لانه آن ها می شود.
غرقاب نمودن زمین منجر می شود آفت سیب زمینی لانه خود را در زیر خاک ترک کند و بیرون بیاید سپس می توان آن ها را جمع آوری نمود.
در بسیاری از مزارع می توان در روشی مانند کنترل حلزون و راب قوطی هایی خالی را با کمی گازوئیل پر نمود و روی خاک قرار داد تا آبدزدک ها شبانه در دام آن ها بیفتند.
از طریق ضدعفونی نمودن خاک و استفاده از طعمه های مسموم میتوان به طریق شیمیایی آفت آبدزدک سیب زمینی را کنترل نمود.
راهنمای تهیه طعمه مسموم برای آفت آبدزدک سیب زمینی
برای تهیه طعمه مسموم به مقادیر زیر احتیاج است:
سبوس 100 کیلوگرم + 50 لیتر آب + حشره کش پودر وتابل سوین 85 % به مقدار 2 کیلوگرم و یا امولسیون کلروپیریفوس40/8 % معادل یک لیتر
طعمه پاشی در زمان غروب آفتاب و پس از آبیاری باشد و مقدار طعمه مسموم 50 – 40 کیلوگرم برای هر هکتار و به روش پخش یکنواخت در عرصه آلوده خصوصاً در اطراف دالان های حشره توصیه می شود.
برای تهیه طعمه مسموم ابتدا سم را در آب حل کرده، سپس سبوس را به آن اضافه می نمایند و مخلوط را کامل به هم میزنند تا خمیر دانه دانه به دست آید. در هنگام تهیه و پخش طعمه مسموم برای مبارزه با آفت سیب زمینی حتما باید کارگر از دستکش و ماسک مناسب استفاده کند.
اختلال فیزیولوژی سبز شدن سیب زمینی
سیب زمینی هایی که داخل آن به رنگ سبز در آمده است حاوی سمی به نام گلکو آلکالویید یا به صورت مخفف GA می باشد که برای سلامت انسان به شدت زیان بار است.
اما طبق گفته دانشمندا می توان با جداسازی قسمت سبز زمینی، بخش زیادی از سم تولید شده را از سیب زمینی جدا نمود و به این ترتیب، خطر را کم کرد.
کنترل
برای به حداقل رساندن خطر ابتلا به این عارضه شیوه های مدیریتی کنترل آفات و بیماری های سیب زمینی را در مراحل کاشت، داشت و برداشت سیب زمینی در نظر داشت:
به عنوان نمونه؛ بذر سیب زمینی هنگامی که در حال رشد است کاملا با خاک پوشانده شود تا از این طریق قبل از برداشت کاملا برسد.
خودداری از برداشت محصول در دماهای بسیار زیاد
به حداقل رساندن مدت قرار داشتن سیب زمینی در مقابل نور
اختلال فیزیولوژی كمبود اكسیژن
این اختلال در زمین هایی با خاک سنگین و آبیاری بیش از حد و متعاقبا کمبود اکسیژن درون خاک روی میدهد.
همچنین تراکم زیاد سیب زمینی ها و افزایش دما و کاهش اکسیژن در فضای انبارها نیز مسبب این اختلال در سیب زمینی می شود.
اختلال کمبود اکسیژن موجب بروز بیماری قلب سیاه در سیب زمینی می شود.
کنترل
عدم کاشت ارقام حساس
توجه به دمای مناسب انبار
عدم آبیاری بیش از حد و آبیاری غرقابی
