بیماری فوزاریومی سنبله گندم جز بیماری های مهم و شایع گندم در ایران می باشد. این بیماری به نام های دیگری همچون، بلایت سنبله گندم، بلایت خوشه گندم، سفید شدن خوشه و غیره نیز شناخته می شود.
عامل مهم این بیماری قارچ Fusarium graminearum که در مناطق گرم معتدل شایع ترند و قارچ F.culmorum که مختص مناطق معتدل و خنک می باشد.
این بیماری به صورت رشته رشد کننده (میسلیوم) بر روی بذور یا بقایای گیاهی زمستان گذاری می کند و سپس توسط اسپورهای هوازی (کنیدیها یا آسکوسپورهای حاصل از منابع آلودگی) در شرایط رطوبت و بارندگی و در زمان گلدهی گیاه، سنبله ها را آلوده می کند و منجر به بیماری می شود.
این بیماری همچنین توسط نفوذ قارچ ها به بافت اجزای ریشه یا طوقه صورت می گیرد.
اغلب قارچ های بیماری فوزالیوم به صورت موجودات ریززنده (ساپروفیت) در خاک زندگی می کنند و دارای قدرت بیماری زایی بسیار بالایی در وهله اول برای گندم و سپس سایر دانه ریزها مانند جو و ذرت می باشند.
بر اثر این بیماری دانه های سنبلچه چروکیده می شوند و همچنین قوه نامیه دانه از بین می رود. درجه حرارت مناسب برای رشد این قارچ ها 15 الی 30 درجه سانتی گراد است و وجود بارندگی و رطوبت بالا در زمان گلدهی روند بیماری را تسریع می بخشد.
خسارات
با از بین رفتن درست قوه نامیه دانه ها قدرت جوانه زنی بذور کاهش می یابد و میزان محصول مزرعه نیز کم می شود.
این بیماری بر روی طعم آرد حاصل از گندم نیز تاثیر می گذارد و در صورت بالا بودن میزان آلودگی ممکن گندم به دست آمده برای انسان و حتی دام سمی باشد.
مطلب تکمیل کننده:
علائم
اولین و مهم ترین علامت بیماری فوزاریم سنبله گندم سفید شدن همه یا قسمتی (اکثرا نیمه بالایی) خوشه پیش از رسیدن دانه است.
علامت دیگر بیماری فوزاریوم ایجاد یک لک قهوه ای و به شکل آب سوخه در وسط گلوم و یا روی محور سنبله است این لکه لکه رفته رفته گسترش می یابد.
اگر رطوبت محیط بالا باشد میلیسوم قارچ به رنگ صورتی و کرکی دیده می شودمی باشد.
از دیگر علائم بیماری درسایر قسمت های گیاه می توان به پوسیدگی طوقه و ریشه، قهوه ای شدن پای ساقه و سیاه شدن گره ها اشاره نمود.
دانه های آلوده به شکل چروکیده، سبک و به رنگ خاکستری مایل به صورتی و مات می باشند، گاهی دانه های به ظاهر سالم هم به رنگ قهوه ای مات در می آیند.
بوته های آلوده در مقایسه با بوته های سالم بلندتر اما ضعیف ترند و اگر بذر گیاه آلوده باشد، قبل از اینکه گیاهان به حد کافی رشد کنند از بین می روند.
قارچ ها حتی می توانند دمگل را آلود کنند و دمگل ها به رنگ قهوه ای تا زرشکی درآیند.
نکته قابل توجه اینکه؛ آلودگی به هیچ وجه از داخل گیاه به خوشه ها انتقال نمی یابد. زمانیکه دمای خاک به 15 درجه سانتی گراد برسد گیاهان سالم حاصل از بذور سالم نیز توسط اندامهای رشدی عامل بیماری که در بقایای گیاهی آلوده پخش شده در سطح مزرعه و یا بذور، آلوده می شوند.
کنترل و مبارزه
کنترل و مدیریت بهینه این بیماری از طریق مبارزه تلفیقی علیه این بیماری مثمر ثمر خواهد بود و هیچ روشی به تنهایی کار ساز نمی شود.
کنترل زراعی
عدم کشت ارقام حساس خصوصا در شرایط مساعد آب و هوایی برای رشد بیماری فوزاریوم گندم
کاشت بذر سالم و عاری از بیماری و صدعقونی بذر با قارچ کش های سیستمیک مانند کاربندازیم و غیره (دقت کنید که بذور لاغر و چروکیده که احتمال بیماری دارند را حذف نمایید)
کنترل و مبارزه با علف های هرز گرامینه در مزارع گندم
رعایت تناوب زراعی و عدم کشت گندم در تناوب با محصواتنی مانند ذزت و برنج و غیره
از بین بردن کامل کاه و کلش و بقایای گیاهی پس از برداشت
انجام خاکورزی های اولیه مناسب و شخم عمیق جه آماده سازی زمین قبل از کشت
به توصیه سازمان جهاد کشاورزی بهتر است اگر مزارعی شدیدا آلوده به بیماری فوزاریوم سنبله می باشد، توسط مسئولین مربوطه تصمیماتی در رابطه با آن گرفته شود.
کنترل شیمیایی
بهتر است برای کنترل شیمیایی بیماری فوزاریومی سنبله گندم از سموم قارچ کش توصیه شده در زمان مناسب یعنی رطوبت بالای 70 درصد، دمای بین 15 الی 25 درجه سانتی گراد و در صورت وجود عامل بیماری در مرحله گلدهی گندم استفاده شود؛
فالکن 460 EC (اسپیروکسامین250 + تبوکونازول 167 + تریادیمنول 43 گرم در لیتر) به میزان 0/7 الی 0/8 لیتر در هکتار
آلتوکمبی 42 درصد (30 درصد کاربندازیم + 16 درصد سیپروکونازول) EC به میزان 0/5 لیتر در هکتار
رکس دوو 41/8 درصد EC (اپوکسی کونازول+تیوفانات متیل) به میزان 0/5 لیتر در هکتار
تیلت 25 درصد EC (پروپیکونازول) به میزان یک لیتر در هکتار