پسته یکی از اعضای خاواده آجیل هاست که کالری کمی دارد و علاوه بر آن سرشار از آنتی اکسیدان ها، چربی های اشباع شده، ویتامین ها، مواد معدنی، فیبر و کارتنوئیدهاست.
اولین نکته ای که در مورد کاشت تا برداشت پسته باید بدانید این است که طول دوره رشد درختان پسته 5 تا 8 سال است. پس صبر و حوصله داشتن اهمیت دارد. حتی برای باروری کامل درخت به 15 سال زمان نیاز است. اما خب از آنجایی که این میوه بسیار دلپذیر است و همچنین محبوبیت جهانی و ارزش اقتصادی بالایی دارد، پس ارزش صبر کردن دارد.
پیش از این در مجله جالیزان به انواع پسته های ایرانی اشاره شد، در این مطلب سعی داریم در رابطه با کاشت، داشت و برداشت پسته صحبت کنیم.
مکان مناسب برای کاشت پسته
پسته در مناطق با رطوبت بالا رشد خوبی ندارد. مکانهای ایده آل برای پرورش پسته مناطقی است که دارای زمستانهای سرد اما نه یخبندان و تابستانهای گرم و باران کم داشته باشد.
دمای ایده آل مورد نیاز پسته بین 10 تا 40 درجه سانتی گراد است، بهترین مکان برای کشت پسته مناطق بیابانی و نیمه خشک است، پسته در مکان های کوهستانی و مرتفع دوام نمی آورد زیرا اغلب در این مناطق درجه حرارت پایین است.
زمین مناسب
تمام سطح زمین را شخم عمیق زده و اگر خاک تا عمق 2 متری دارای لایه سخت و یا بافت سنگین باشد باید شکسته شود تا قابل نفوذ باشد، بعد از شخم زمین را تسطیح نمایید.
بذر یا نهال؟
دو حالت وجود دارد یا می توانید بذر پسته را بکارید که به صبر و تحمل بالاتری نیاز دارید و یا می توانید نهال آماده پسته را خریداری کنید، اگر خیلی آدم صبوری نیستید گزینه دوم راه حل مناسب تری برای شماست.
کاشت نهال
همانطور که میدانید درخت پسته دو پایه است، یعنی برای تولید میوه به وجود هر دو پایه نر و ماده نیاز می باشد و پس برای داشتن درخت پسته شما به بیش از یک نهال احتیاج دارید و باید نهال ها را جفتی بکارید. تشخیص درخت نر و ماده از هم به جز از روی گل آنها (در فصل بهار و هنگام گل دادن ) ممکن نیست.
البته کارشناسان و باغداران باتجربه از روی اندازه درخت، شکل برگها، شکل جوانه ها و نحوه استقرار آنها برروی شاخه ها، درخت نر را از ماده به راحتی تشخیص می دهند.
متاسفانه در ایران ارقام مشخصی از درخت نر وجود ندارد. حال به دلیل عدم توانایی در تشخیص جنسیت معمولا چندین درخت می کارند. از بین این همه درخت حداقل یک درخت نر خواهد بود. در باغات ایران نسبت تعداد درخت نر به تعداد درخت ماده در حدود ۱ به ۱۵ تا ۱ به ۲۵ است.
البته فروشنده نهال اگر خودش قلمه زده باشد با توجه به درخت مرجع قلمه میتواند جنسیت نهال را تایید کند. البته در این راستا پژوهشی در مجله کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز به چاپ رسیده است، نشان می‌دهد روشی به نام «اسکار-پی سی آر» میتواند به شکلی مؤثر در شناسایی جنسیت پسته کمک کرده و صرفه جویی بسیاری را از لحاظ زمانی و اقتصادی حاصل کند.
نصب قیم برای استحکام نهال
برای جلوگیری از خم شدن نهال در مقابل باد نصب قیم الزامی است و باید برای دو سال در کنار نهال قرار گیرد.
فاصله درختان پسته
فاصله ی مناسب بین ردیف ای کاشت پسته 6 الی 7 متر و فاصله ی مناسب بین درختان پسته 3 الی 4 متر است.
نسبت درخت های نر و ماده
برای به وجود آمدن گرده کافی در محیط باغ و تلقیح مناسب، بررسی ها نشان دهنده فاصله مناسب 20 متری بین درخت نر و ماده است. با این اوصاف قرار گرفتن یک درخت نر در مرکز ردیف های 5 در 5 درخت ها تراکم مناسبی است.
زمان گلدهی رقم نر باید قبل از درخت ماده باشد و در تمام طول دوره رشد درخت ماده نیاز به گرده را پوشش دهد.
کاشت بذر
اول از همه بذر خوب و سالم پسته تهیه کنید. سپس بذرها را با استفاده از قارچ کش ضدعفونی کنید و چند دانه پسته را درون دستمال مرطوب در دمای اتاق قرار دهید و دستمال را داخل کیسه پلاستیکی بگذارید، بهتر است برای گردش بهتر هوا چند سوراخ ایجاد کنید. یک هفته صبر کنید تا پسته ها جوانه بزنند.
بعد از جوانه زدن بهتر است دانه ها را درون خاک گلدانی با زهکشی مناسب قرار دهید، با بزرگتر شدن گیاه سایز گلدان هم بزرگ تر کنید تا به نهال تبدیل شود، آنگاه زمان کاشت در بیرون خانه رسیده است.
حال گودالی با قطر متوسط نیم متر و عمل متوسط یک متر نیاز است، البته ابعاد چاله رابطه مستقیم با کیفیت خاک زمین دارد. بعد از قرار دادن نهال در چاله خاک اطراف آن را با کود حیوانی مخلوط کنید و به صورت کاملا فشرده اطراف نهال را پر کنید. در آخر نیز آبیاری کنید.
خاک مناسب
خاک های با زهکشی مناسب و pH بین 1/7 تا 8/7 برای درختان پسته مناسب تر است.
آبیاری
درختان پسته در مناطق خشک به راحتی دوام می آورند و نیاز به آبیاری همه روزه نیست. حتی در ماه هایی با بارندگی زیاد نیاز نیست که درخت آبیاری شود.
بین دی تا بهارکه درختان به خواب زمستانه می روند نیز نیاز به آبیاری نمی باشد. اما از آبیاری نهال های پسته آن هم در سنین کم نباید غافل شد.
- درخت با سن 1 تا 3 سال: مدار آبیاری 7 الی 10 روز
- درخت با سن 3 الی 6 سال : مدار آبیاری 12 الی 20 روز
- درخت با سن 6 سال به بالا : مدار آبیاری یک ماه
کوددهی
فصل مناسب کوددهی فصل خواب درخت یعنی زمستان است. تمای کودهای دامی باید کاملا پوسیده باشند. در برخی مواقع مخلوط کردن کود شیمیایی نیتروژن، فسفات و پتاسیم و کود حیوانی نیز موثر است.
اگر خاک زمین شور است، دادن کود شیمیایی ازته در نیمه دوم اردیبهشت جهت افزایش جوانه های رویشی و نیمه دوم تیر جهت باردهی بیشتر درختان مثمر ثمر است.
میزان کود مصرفی با مشاوره کارشناسان از 100 گرم تا 200 گرم به ازای هر درخت می باشد.
با مشاوره کارشناسان کشاورزی استفاده از کودهای مایع و جامد میکرو در فصل رشد درخت بسته به نوع کمبود، همزمان با سمپاشی و یا به صورت مستقل بسیار مناسب است. بعد از برداشت پسته دادن کود روی به صورت محلول پاشی نیز توصیه می شود.
هرس
برای هرس کرد نیز بهترین زمان رمستان است. زمانی که درخت در خواب زمستانی به سر می برد با هرس کردن از اتلاف انرژی جلوگیری می شود و انرژی بیشتری در درخت ذخیره می شود.کشاورز باید بدند ئر هر سال کدام شاخه ها را حذف کند.
آفات مهم پسته
پسیل پسته، که حشره زرد رنگ کوچکی است و در حال حاضر بیشترین خسارات را وارد می کند و موقع خسارت شدید، پای درخت شکرک ایجاد می شود.
کنه درختان پسته، که این آفت با چشم معمولی قابل مشاهده نیست و علائم آن اینکه ابتدا برگها سبز تیره و سپس حالت چرمی رنگ می شوند.
شپشک پسته، این آفت کاملا روی برگها و خوشه ها قابل مشاهده است و درخت مورد حمله محصول آن اغلب پوک و نیم مغز می شود.
برای مبارزه با شپشک استفاده از سم اتیون با نسبت 2 الی 2/5 در هزار بسیار مناسب است.
باز هم نباید نقش مشاوره با کارشناسان خبره کشاورزی جهت توصیه سم و زمان سمپاشی نادیده گرفته شود.
برداشت پسته
نشانه های اینکه پسته ها رسیده است، تغییر رنگ پوست رویی، سهولت پوست دهی و جدا شدن میوه از خوشه می باشد. این بهترین زمان برای برداشت پسته است و نباید زمان را از دست داد زیرا تغییرات جوی نظیر باد و بارندگی موجب ریزش محصول خواهد شد.
برداشت را ساعتهای اولیه روز شروع نموده و محصول برداشت شده را زیر سایه و یا جای خنک قرار دهید.
محصول برداشت شده را سریعا به مراکز فرآوری پسته که تمام اتوماتیک و بهداشتی است انتقال دهید تا سریعا پوست گیری و جداسازی شود. به این ترتیب رنگ پوسته سخت پسته سفیدرنگ و بازاری پسندی مناسب خواهد داشت. در ویدئو زیر نحوه برداشت مکانیکی درخت پسته را مشاهده می کنید: