پی اچ خاک (Soil PH) چیست؟ پی اچ نشان‌دهنده میزان اسیدی‌بودن یا بازی‌بودن خاک است. این شاخص وضعیت فعلی خاک را نشان میدهد و عامل اصلی کنترل دسترسی به مواد مغذی، فرآیندهای میکروبی و رشد گیاه میباشد. غلظت یون هیدروژن در خاک PH نامیده می شود و تحت تأثیر واکنش های شیمیایی بین اجزای خاک و آب است.
PH خاک معمولا بین 3 و 10 و در حالت طبیعی مقدار آن 7 است. پی اچ خاکهای اسیدی کمتر از 7 و پی اچ خاکهای قلیایی بالاتر از 7 است. خاکهای فرا اسیدی (پی اچ کمتر از 5/3) و خاکهای به‌شدت قلیایی (پی اچ بالاتر از 9) کمیاب هستند.
با افزایش اسیدیته، PH خاک کاهش می یابد. بازه بهینه پی‌اچ خاک برای بیشتر گیاهان بین 5/5 تا 5/7 است؛ با این حال برخی گیاهان با مقادیر پی‌اچ خارج از این بازه نیز سازگار می‌شوند. در نتیجه، بیشتر گیاهان باغبانی در خاک هایی با PH بین 6 (کمی اسیدی) تا 5/7 (کمی قلیایی) بهترین رشد را دارند.
تأثیر PH خاک بر حلالیت مواد معدنی یا مواد مغذی بسیار زیاد است قبل از اینکه یک ماده غذایی توسط گیاهان استفاده شود باید در محلول خاک حل شود. اکثر مواد معدنی و مواد مغذی در خاک های اسیدی نسبت به خاک های خنثی یا کمی قلیایی محلول تر و در دسترس هستند.
طبقه‌بندی پی اچ خاک به چه صورت است؟
بخش خدمات حفاظت از منابع طبیعی وزارت کشاورزی ایالات متحده آمریکا بازه‌های پی‌اچ خاک را بدین‌صورت طبقه‌بندی کرده‌است:
| بازه پی‌اچ | عنوان |
|---|---|
| <5/3 | فرا اسیدی |
| 5/3–4/4 | به‌شدت اسیدی |
| 5/4–0/5 | اسیدی بسیار زیاد |
| 1/5–5/5 | اسیدی زیاد |
| 6/5–0/6 | اسیدی متوسط |
| 1/6–5/6 | اسیدی کم |
| 6/6–3/7 | خنثی |
| 4/7–8/7 | قلیایی کم |
| 9/7–4/8 | قلیایی متوسط |
| 5/8–0/9 | قلیایی زیاد |
| > 0/9 | قلیایی بسیار زیاد |
اندازه گیری pH خاک چگونه است؟
PH خاک اطلاعات مختلفی در مورد خواص خاک ارائه می دهد و به راحتی قابل تعیین است. دقیق ترین روش برای تعیین PH خاک استفاده از PH متر است.
روش دوم، روشی ساده و آسان است. اما دقت کمتری نسبت به PH متر دارد، شامل استفاده از شاخص ها یا رنگ های خاص است.
بسیاری از رنگها با افزایش یا کاهش PH تغییر رنگ می دهند، بنابراین تخمین PH خاک را ممکن می سازد. در تعیین PH خاک، نمونه را برای چند دقیقه با رنگ مورد نظر اشباع کرده و رنگ را مشاهده می‌کنند. این روش برای اکثر اهداف به اندازه کافی دقیق است.
ممکن است تغییرات قابل توجهی در PH خاک از یک نقطه در یک مزرعه یا چمنزار با نقطه دیگر وجود داشته باشد. برای تعیین میانگین PH خاک یک مزرعه یا چمنزار، باید خاک را از چندین مکان جمع آوری کرد و در یک نمونه ترکیب کرد.
مطلب تکمیل کننده:
“معرفی 9 روش آزمایش خاک سریع و راحت”
روش های مدیریت PH خاک
حفظ PH مناسب خاک یکی از مهمترین جنبه های مدیریت حاصلخیزی خاک است.
ویژگی خاک های اسیدی کدامند؟
معمولا مقادیر کمی کلسیم و منیزیم در خاک وجود دارد.
- دسترسی به عناصر درشت مغذی مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم کاهش می یابد.
- در شرایط بسیار اسیدی، آلومینیوم، آهن و منگنز ممکن است آنقدر محلول باشند که به سطوح سمی برسند
- هنگامی که PH خاک پایین است (زیر 6)، فعالیت باکتریایی به طور قابل توجهی کاهش می یابد.
- شرایط خاک اسیدی نیز باعث کاهش اثر بخشی برخی ا علف کش ها می شود. علف کش ها مواد شیمیایی هستند که از رشد علف های هرز جلوگیری کرده و آنها را از بین می برند.
کنترل خاک اسیدی
PH خاک های بسیار اسیدی را می توان با افزودن سنگ آهک به خاک افزایش داد. مقدار آهک مورد نیاز با هدف تعیین PH مورد نظر(بر اساس گیاه در حال رشد) و ظرفیت بافری خاک تعیین می شود.
هنگامی که PH خاک در سطح مناسب حفظ شود:
- دسترسی گیاه به مواد مغذی (کلسیم و منیزیم) بهینه را فراهم میکند.
- آهک، فسفر اضافه شده به خاک را برای رشد گیاه در دسترس می کند
- با تسریع در تجزیه مواد آلی، دسترسی نیتروژن را افزایش می دهد.
- مواد آهکی نسبتاً ارزان هستند، نسبتا ملایم هستند و هیچ گونه بقایای مضری در خاک باقی نمی گذارند.
- قابلیت حلالیت عناصر سمی به حداقل می رسد.
- موجودات مفید خاک فعال تر هستند.
مقدار آهک مورد استفاده برای اصلاح مشکل اسیدیته خاک تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله PH خاک، بافت (مقدار ماسه، سیلت و رس)، ساختار و مقدار مواد آلی است.
ویژگی خاک های قلیایی کدامند؟
PH این خاکها بازی است خاکهای آهکی دارای 1 تا 90 درصد مواد آهکی به صورت کربنات کلسیم می باشند و این نمک های کم محلول باعث می شوند، PH خاک بین 2/8-8 باشد؛ که مشکل جدی برای رشد گیاه یا تولید کشاورزی نیست.
-مشکلات در خاک های قلیایی زمانی است؛ که سدیم انباشته می شود و نمک هایی مانند بی کربنات سدیم و کربنات سدیم را تشکیل می دهد. این نمک ها بسیار محلول هستند و PH خاک را به بالای 8 افزایش می دهند.
زمانیکه که PH بیش از 9 باشد:
- خاک ها بسیار قلیایی در نظر گرفته می شوند و اغلب دارای مقادیر سمی بی کربنات، کربنات، آلومینیوم و آهن هستند.
- کمبود عناصر غذایی نیز تبدیل به یک مشکل اساسی می شود.
- میزان بالای سدیم قابل تبادل در این خاکها حاصلخیزی فیزیکی خاک را کاهش می دهد.
برخی از مواد آهکی رایج مانند خاکستر چوب PH خاک را بالا می برد و خاک را قلیایی تر می کند. خاکستر چوب، سنگ آهک یا سایر مواد آهکی را در خاک های قلیایی قرار ندهید.
روش های کاهش PH خاک چیست
اگر خاک مزرعه قلیایی است، می توانید PH خاک را کاهش دهید یا با استفاده از چندین محصول آن را اسیدی کنید. این ها شامل زغال سنگ نارس، گوگرد ، سولفات آلومینیوم، سولفات آهن و مالچ های آلی هستند. که در ادامه به شرح آن پرداخته میشود.
گوگرد گرانول
گوگرد گرانول ایمن ترین، کم هزینه ترین اما کندترین محصولی است؛ که می توان برای کاهش PH خاک از آن استفاده کرد. گوگرد گرانول، کود گرانوله ای است که پس از استفاده در خاک متلاشی شده و می تواند هم به عنوان تامین کننده نیاز گیاه به گوگرد و هم به عنوان اصلاح کننده خاک های قلیایی مصرف گردد.
گچ نیز باعث کاهش سدیمی شدن خاک می شود و این امر می تواند تا حدودی PH قلیایی را کاهش دهد. در خاکهای با PH بالا، استفاده از گونه‌های متحمل به قلیائیت مانند ارقام محصولات زراعی و مرتع می‌تواند اثر گذاری PH بالا را کمتر کند. رشد حبوبات در تناوب زراعی، نیز موجب کاهش pH خاک می شود.
در حالی که بسیاری از گیاهان در خاکی با PH بین 6 تا 7 بهترین رشد را دارند، برخی استثناهای قابل توجه وجود دارد، از جمله زغال اخته، گل خرزهره هندی (رودودندرون) و برخی از سبزیجات مانند فلفل، سیب زمینی، ریواس و سیب زمینی های شیرین که در شرایط با PH خاک پایین بهترین عملکرد را دارند.
گیاهانی که نیاز به خاک اسیدی بیشتری نسبت به رشد خود دارند، اغلب با ایجاد کلروز آهن به این موضوع پاسخ می‌دهند. کمبودی که باعث زرد شدن رگبرگ‌های برگ یا کل برگ‌ها میشود. به کاهش شدید میزان سبزینگی در اندام سبز گیاهان (مخصوصا برگ‌ها) و از دست دادن کلروفیل کلروز گفته می شود.
در این شرایط، باید خاکی که در آن گیاهان مورد نظر رشد میکند، اصلاح شود. یا اینکه نیاز آنها به اسید را با کود تامین کرد. انواع اصلاح کننده ها و کودها برای ارائه این کمک به گیاهان اسید دوست موجود است. بهتر است قبل از اعمال هر گونه اصلاح خاک، خاک را آزمایش کنید تا مقدار اصلاحات مورد نیاز خاک مشخص شود.
افزودن گوگرد
استفاده از عنصر گوگرد (S) موثرترین راه برای کاهش PH خاک است. پس از استفاده، گوگرد اکسید می شود و به اسید سولفوریک تبدیل می شود و در نتیجه PH خاک را کاهش می دهد. گوگرد کمی طول می کشد تا PH خاک را کاهش دهد، بنابراین باید یک سال قبل از کاشت به خاک اضافه شود. با این حال، از بسیاری جهات، بهترین گزینه است.
گوگرد سال‌ها در خاک دوام می‌آورد و نسبت به سایر روش های اصلاح،PH عملکرد اسیدی را بهتر انجام میدهد. بهتر است گوگرد را در تابستان یا پاییز قبل از فصل کاشت استفاده و آن را در عمق خاک فرو کنید. مانند هرروش اصلاح دیگری، برای تعیین مقدار گوگرد برای رسیدن به PH مورد نظر، باید آزمایش خاک انجام شود.
افزودن سولفات آهن
سولفات آهن PH را کاهش می دهد، اما به حجم بسیار بیشتری از محصول نیاز دارد، تا نتایجی مشابه گوگرد داشته باشد. اغلب برای درمان علائم خاص کمبود آهن نیز استفاده می شود. سولفات آهن نتایج سریع‌تری نسبت به گوگرد (در سه یا چهار هفته) ارائه میکند، اما در صورت استفاده بیش از حد می‌تواند به گیاهان آسیب برساند. می توان آن را به صورت پودر در خاک فرو کرد یا در محلول قرار داد و برای جذب روی برگ گیاهان آن را آبیاری کرد.
افزودن پیت ماس (زغال سنگ نارس)
پیت ماس، تورب یا زغال سنگ نارس ، به توده متراکم قهوه‌ای تا سیاه رنگ خزه‌ها و گیاهان (و گاهی جانوران) که بطور ناقص تجزیه شده‌اند؛ گفته میشود. این ماده سرشار از موادغذایی به ویژه ریز مغذی‌ها، منبع بسیار خوبی برای تغذیه گیاهان میباشد و کاربرد زیادی در کشاورزی، اصلاح خاک دارد.
یک راه عالی برای کاهش PH خاک، افزودن زغال سنگ نارس می باشد، که منبع خوبی از مواد آلی است. باید در نظر گرفت، افزودن پیت ماس برای مناطق وسیع هزینه زیادی خواهد داشت.
زغال سنگ نارس هنگامی که در مقادیر زیاد به عنوان یک اصلاح کننده خاک استفاده شود، کمی خاک را اسیدی می کند و در عین حال مواد آلی را نیز اضافه می کند. زمانی که خاک را برای کاشت آماده می کنید، 10 تا 15 سانتی متر پیت ماس اسیدی را روی خاک سطحی قرار دهید و آن را تا عمق 15سانتی متری بکارید. این کار باعث اسیدی شدن خاک برای حدود دو سال می شود.
افزودن کود اسیدی برای کاهش ph خاک
برخی از انواع کودها می توانند به اسیدی شدن خاک کمک کنند و استفاده از اکثر آنها بی خطر است. کودهای اسیدی عبارتند از سولفات آلومینیوم و سولفات آمونیوم
اگر گیاهان اسید دوست در بین سایر گیاهان غیر اسیدی قرار گرفته باشند، اصلاح خاک ممکن است عملی نباشد، زیرا اسیدیته افزایش یافته و ممکن است روی گیاهان دیگر تأثیر بگذارد. در اینجا بهترین گزینه کود دهی با یکی از محصولات محلول در آب است.
افزودن سولفات آلومینیوم
سولفات آلومینیوم پودری، یک افزودنی استاندارد خاک برای باغبانانی است، که زغال اخته و بسیاری از گیاهان دیگر را پرورش می دهند. سولفات آلومینیوم سریع عمل می کند و به راحتی در اطراف گیاهان حفاری می شود. با این حال، اخیراً نگرانی هایی در مورد احتمال سمیت آلومینیوم وجود دارد؛ که می تواند به ویژه برای کودکان مضر باشد. آلومینیوم را می توان از آب آشامیدنی جذب کرد. همچنین استفاده بیش از حد از سولفات آلومینیوم به عنوان یک اصلاح کننده خاک می تواند به آلودگی منابع آب زیرزمینی کمک کند. بنابراین بهتر است برای سایر گیاهان، گزینه های مطمئن تری مانند سولفات آمونیوم استفاده شود.
مطالب تکمیل کننده:
- روش صحیح آبیاری در زمین‌هایی با آب و خاک شور به چه صورت است؟
- اصلاح خاک ؛ تعریف دقیق آن و لزوم آن در کشاورزی
- صفر تا 100 کاربرد مالچ پاشی در کشاورزی
جمع بندی
حفظ سطح PH مناسب در جذب مواد مغذی مورد نیاز گیاه از خاک ضروری است. جذب آهن به ویژه تحت تأثیر سطوح PH خاک است. PH خاک می تواند با تأثیر بر فعالیت جانداران مفید بر رشد گیاه تأثیر بگذارد.
اگر پی اچ خاک منطقه مورد نظر مناسب نیست، گیاهانی را انتخاب کنید که با PH خاک سازگار باشد یا PH خاک را متناسب با گیاهان تغییر دهید. اما قبل از هر تلاشی برای افزایش یا کاهش PH خاک، ابتدا باید یک آزمایش خاک برای تعیین PH فعلی خاک انجام دهید.
اصلاح PH خاک معمولاً یک فرآیند آهسته است و ممکن است به تکرار درمان نیاز داشته باشد. اغلب استفاده از ترکیبی از درمان ها مؤثرتر است. با این حال، انتظار یک راه حل سریع یا معجزه آسا را نداشته باشید. در نهایت علاوه بر پایش PH خاک، وضعیت عناصر غذایی خاک نیز باید مورد بررسی قرار گیرد.
منابع: