درخت گواوا با نام علمی Psidium guajava گیاهی استوایی و نیمه گرمسیری است و ارتفاع آن حدود 3 الی 9 متر است در ارقام کوتوله گاها درختانی با ارتفاع یک متر هم دیده می شود.
گواوا بومی جنوب مکزیک است در حالی که خود درخت از جذابیت بسیار بالایی برخوردار است، اما معمولا برای میوه های خوشمزه اش کشت می شود. میوه های گوارا وقتی ورقه ورقه باز می شوند می توانند شباهت زیادی به هندوانه داشته باشند، اما عطر و طعم آن بسیار قویتر است، که اغلب گفته می شود تلاقی چشمگیری بین گلابی و توت فرنگی است.
میوه درخت گواوا
گواوا میوه ای گرد و گلابی شکل دارد که معمولاً به طول 5 تا 7 سانتی متر است.
پوشت میوه گواوا می تواند سبز، زرد، قرمز، بنفش یا سیاه باشد. همچنین گوشت میوه آن می تواند سفید، زرد و یا قرمز باشد. گواوای رسیده گوشت شیرینی دارد که بسیار معطر است. هر میوه چندین دانه کوچک و سفت اما خوراکی دارد.
گواوا رسیده را می توان به نصف تقسیم کرد و از پوسته آن را خورد و یا آنرا ورقه ورقه کرد و با میوه های دیگر ترکیب کرد. گواوا را می توان به صورت ژله، مربا و غیره نگهداری کرد. همچنین آب میوه گواوا هم دلپذیر است.
درخت گواوا
درختان گواوا اکثرا خود بارورند، بعضی از ارقام ممکن است در هنگام گرده افشانی با رقم دیگری میوه بیشتری تولید کنند.
گواوا در طول سال شکوفا می شود، اما زمان بیشترین شکوفایی آن با شروع هوای گرم در بهار است. زنبورهای عسل گرده افشان اصلی گواوا هستند.
کشت درخت گواوا در ایران
کشت گواوا سال ها قبل وارد ایران شد و در استان هاي هرمزگان و سیستان و بلوچستان از قدیم رایج است. مردم بومی مناطق جنوب کشور گواوا را به زیتون محلی یا زیتون بندری نیز می شناسند.
در چند سال هاي اخیر کشت و کار این درختچه در مناطق نیمه گرمسیری شمال کشور نیز با اهداف خوراکی و زینتی گسترش یافته است.
به روش های مختلفی می توان درخت گواوا را پرورش داد. دو مورد از مرسوم ترین روش ها استفاده از بذر و یا قلمه ای است که از یک گیاه بالغ گرفته شده است.
کشت درخت گواوا از طریق بذر
گیاه گواوا را می توان به راحتی از بذر پرورش داد، البته قطعا زمان زیادی طول می کشد تا نهال کوچک میوه دهد. مانند بسیاری از دانه هایی با پوسته ضخیم، بذر گواوا را قبل از کاشت باید در آب ولرم خیس شوند تا با موفقیت بیشتری جوانه بزنند.
یک راه حل موثر این است که یک ظرف شفاف مانند یک شیشه را با آب پر کنید، بذرها را درون آن بیندازید و سپس در محل آفتاب گیر قرار دهید تا گرم شود.
بعد از دو هفته الی 20 روز می توان بذرها را در گلدان های پر از کمپوست غنی کاشت. پوشاندن گلدان های گل می تواند به گرم نگه داشتن بذرها کمک کرده و از خشک شدن محیط رشد جلوگیری کند. و حدودا 6 هفته طول می کشد تا بذرها به جوانه تبدیل شوند.
کشت درخت گواوا از طریق قلمه
اگر به یک درخت گواوا بالغ دسترسی دارید، یک راه سریعتر برای پرورس گیاه گواوا قلمه گرفتن است. شاخه های جوان و سالم با طول حداقل 20 سانتی متر برای قلمه زدن مناسبند. مانند تمام قلمه ها، با یک چاقوی تیز انتهای گره شاخه را با دقت برش بزنید.
پس از بریدن قلمه، آن را در یک لیوان آب گرم و در موقعیت آفتابی قرار دهید. ظرف نگهداری قلمه بهتر است شفاف باشد تا بتوان رشد ریشه ها را دید. هنگامی که طول این ریشه ها به چند سانتی متر رسید میتوان آن ها را از آب خارج نمود و برای مدتی در گلدان قرار داد و پس از رشد اندکی درون زمین اصلی کشت درخت گواوا قرار داد.
همانطور که گفته شد پس از استقرار، چه از طریق بذر و چه از طریق قلمه، درختان گواوا را می توان در فضای باز کاشت (درصورتی که آب و هوای شما اجازه می دهد) یا می توان آن را به ظروف بزرگ پیوند داد تا در خانه، گلخانه ها و یا باغ های طبیعی رشد کند و پرورش یابد.
هنگام کاشت گیاه گواوا در باغ، باید اندازه درخت را در زمان بلوغ در نظر گرفت. در کاشت ارقام گواوا برای باغ های خانگی فاصله 3 تا 4 متر مناسب است.
شرایط رشد درخت گواوا
گیاه گواوا را می توان هم در مناطق مرطوب و هم در مناطق خشک پرورش داد. درختان گواوا در اثر سرما آسیب خواهند دید. ممکن است از قرار گرفتن در معرض دمای صفر درجه خشک نشود اما به احتمال زیاد تمام برگهای خود را از دست خواهد داد. در صورت تهدید سرمازدگی گیاهان را با باید با یک عایق مناسب پوشاند. اقدامات مناسب جهت محافظت از سرمازدگی گیاهان قبلا در مجله جالیزان عنوان شده است.
آبیاری
شرایط خشکی و رطوبت متناوب موجب تحریک گلدهی میوه می‌شود. عدم وجود شرایط محیطی مطلوب، تشکیل میوه آن را کاهش می دهد، همچنین بر روی اندازه میوه تاثیر منفی می گذارد. برای داشتن بهترین عملکرد تولید میوه خاک گواوا را باید مرطوب نگه داشت. بهتر است بعد از آنکه 5 سانتی متر بالای خاک خشک آبیاری مجدد صورت گیرد. اگر خاک کاملا خشک شود، ممکن است گلدهی به تاخیر بیفتد یا میوه ریزش کند. در زمستان ها میان آبیاری باید کم شود.
خاک
خاک مناسب گیاهان گواوا بهتر است غنی از کمپوست با زهکشی بالا برای جلوگیری از پوسیدگی ریشه باشد.
گواوا در جایی که pH خاک از 4.5 تا 9.4 متغیر باشد رشد خواهد کرد، PH خنثی یعنی محدوده 6 الی 7 بهترین است. در اسیدیته بیشتر از 7 ممکن است علائم کمبود آهن و روی دیده شود. از کود متعادل آلی مانند 5-5-5 به صورت ماهانهمی توان استفاده نمود.
هرس
هرس درختان گواوا از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا آنها می توانند بسیار بلند شوند. شاخه های بلند همچنین می توانند نور خورشید را مسدود کنند که منجر به کاهش باردهی درخت می شود. یکبار در سال هرس برای درخت گواوا لازم و کافی است و عملکرد میوه را به حداکثر می رساند.