جعفری از سبزیجاتی است که به دلیل معطر بودن و خواص زیادی که دارد، در آشپزی یا برای خام خواری بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. این گیاه به صورت خشک یا تازه در رژیم غذایی بسیاری از افراد جای داشته و با داشتن خاصیت آنتی اکسیدانی و ویتامین هایی که دارد، بر سلامت بدن تأثیر زیادی می گذارد. جعفری گیاهی دو ساله برای کاشت است و پرورش آن در باغچه، باغ و گلدان صورت می گیرد. این گیاه در آب و هوای خنک و معتدل رشد بهتری داشته؛ ولی اگر در مناطق گرمسیری یا سردسیری اقدام به کاشت جعفری می کنید، با رعایت نکاتی می توانید به راحتی آن را پرورش دهید. کاشت سبزی جعفری در ایران با آب و هوای متنوعی که دارد، کار آسانی بوده و در این مقاله مراحل کشت این گیاه به طور کامل شرح داده می شود.
بهترین زمان برای کاشت جعفری
جعفری گیاهی مقاوم بوده که می توان آن را در هر آب و هوایی پرورش داد؛ ولی باید به زمان کاشت آن در هر منطقه ای توجه کرد. به طور کلی گیاه جعفری در آب و هوای خنک نتیجه بسیار مطلوبی می دهد؛ به همین دلیل در مناطقی که آب و هوای گرم و معتدلی دارند، زمان مناسب برای کاشت در فصل پاییز است. مناطق سردسیر نیز می توانند این گیاه را پرورش دهند، به شرط اینکه کاشت گیاه را به بعد از اتمام زمستان، یعنی فصل بهار موکول کنند.
آب و هوای مناسب برای کاشت جعفری
برای کاشت هر گیاهی باید به آب و هوای مورد نیاز آن برای پرورش دقت کرد. جعفری یک سبزی سایه دوست بوده و در هوای خنک نتیجه مطلوب تری می دهد. این گیاه در برابر خشکی حساس بوده؛ ولی در برابر سرما مقاوم است. در مناطق سردسیر باید روی بوته های آن با کاه یا حصیر پوشانده شود تا به گیاه آسیبی وارد نشود. در مناطقی که زمستان های طولانی و یخ بندان دارند، باید قبل از شروع سرما بوته ها را زمین خارج کرده و به گلخانه یا گلدان منتقل کرد. دمای مناسب برای رشد مطلوب جعفری بین 15 تا 18 درجه سانتی گراد بوده و برگ های آن سرمای هوا را تا 8- درجه سانتی گراد نیز تحمل می کنند؛ ولی اگر این سرمای هوا طولانی باشد گیاه دچار پوسیدگی می شود.
نور مورد نیاز برای کاشت جعفری
جعفری نسبتاً به نور زیادی برای رشد نیاز دارد. این گیاه در طول روز باید بین 6 تا 8 ساعت در معرض نور قرار گرفته تا به خوبی رشد کند. مناطق سایه آفتاب برای رشد جعفری بسیار مناسب هستند؛ ولی در مناطقی که نور مستقیم خورشید دارند نیز قابل پرورش است. در مناطق گرمسیری که خورشید پیوسته و مستقیم به این گیاه می تابد، نباید بیش از 6 ساعت در معرض نور خورشید باشد؛ زیرا برگ های آن دچار آفتاب سوختگی شده و می پوسند.
خاک مناسب برای کاشت جعفری
مناسب ترین خاک برای کاشت و پرورش جعفری خاک های عمیق، شنی و غنی شده با مواد آلی هستند که بهترین نتیجه را می دهند. خاک های اسیدی و شور برای کاشت جعفری مناسب نبوده و این سبزی در برابر آن ها بسیار حساس است. PH خاک های اسیدی را می توان به وسیله آهک کاهش داد و آن را به 7 رساند؛ در این صورت خاک برای کاشت جعفری مناسب می شود. خاک های خشک و بدون مواد غنی سازی شده، باعث خواهند شد تا بوته ها ضعیف شوند و سبزی با کیفیتی تولید نشود. از طرفی دیگر بذرهای این گیاهان نیز ناقص شده و برای کشت های بعدی مناسب نیستند.
نحوه آبیاری جعفری
به طور کلی جعفری به خشکی بالا حساس بوده و برای داشتن محصولی مطلوب باید آبیاری درستی داشته باشد. خاک گیاه جعفری باید همیشه مرطوب بوده؛ ولی خیس نباشد. میزان آبیاری در فصل های سرد سال و مناطق سردسیری نسبت به مناطق گرمسیری کاهش پیدا می کند. در مناطق گرمسیری بهتر است گیاه را روزانه آبیاری کرده و در مناطق سردسیری آبیاری را وقتی انجام دهید که خاک خشک شده باشد.
کوددهی به گیاه جعفری
همان طور که گفته شد خاک جعفری باید غنی باشد تا گیاه شاداب و مرغوبی پرورش یابد. در فصل کاشت جعفری باید هر ماه یک بار کود مورد نیاز به گیاه داده شود؛ ولی قبل از کوددهی باید میزان مواد معدنی و آلی خاک آزمایش شود. برای رشد جعفری میزان PH خاک باید بین 6 تا 7 بوده و نباید این گیاه را در خاک های اسیدی کاشت. کود پایه برای کاشت جعفری کود دامی است و علاوه بر آن از کودهای نیتروژنی، پتاسیم و فسفر نیز می توان برای گرفتن بهترین نتیجه استفاده کرد.
مراحل کاشت جعفری
سبزی جعفری را می توان به دو روش کاشت با بذر و نشاء انجام داد که هر دو مورد را در این بخش بررسی می کنیم.
1. نحوه کاشت جعفری با بذر
انتخاب بذر و آماده سازی خاک
بذر جعفری دو گونه مختلف داشته که برگ های یکی به صورت صاف و دیگری مجعد رشد می کند. طعم هر دو دلپذیر بوده ولی جعفری با برگ های سبز بوی و مزه قوی تری دارد. پس از انتخاب نوع بذر باید محل کاشت را مشخص کنید و بدانید که جعفری را می توان در گلدان، باغ و باغچه پرورش داد. اگر در منزل و گلدان تصمیم به کاشت جعفری دارید، باید آن را پشت پنجره و در جایی که نور کافی داشته باشد قرار دهید. در باغچه و باغ نیز فضا باید به گونه ای باشد که در طول روز نور خورشید را به میزان کافی دریافت کند. برای آماده سازی خاک باید میزان مواد معدنی موجود را بررسی کرده و اگر خاک اسیدی بود همان طور که در قسمت های قبل توضیح دادیم، با آهک سطح PH را تنظیم کنید. خاک های شور برای کاشت جعفری مناسب نبوده و این گیاه به شوری خاک حساس است. اگر مایل به کاشت سبزی جعفری در گلدان هستید، برای ایجاد بستر مناسب نیمی از خاک را با کمپوست ترکیب کنید و زیر گلدان را چندین سوراخ بزنید.
آماده سازی بذرها
برای اینکه بذرهایی که در خاک می کارید با سرعت بیشتری رشد کنند، می توانید در ظرف بزرگی آب ولرم و مقدار کمی مایع ظرفشویی بریزید و بذرها را یک ساعت در آن بخیسانید. این کار باعث شده تا پوسته بیرونی بذر زودتر شکافته شده و رشد آن سریع تر انجام شود. بعد از این کار بذرها را شسته و آن ها را در ظرفی از آب ولرم قرار دهید و مطمئن شوید مایع ظرفشویی بر روی آن باقی نمانده باشد. بذرها باید یک شب در آب باقی بمانند و سپس آن ها را از صافی رد کنید و اجازه دهید کاملاً خشک شده تا برای کاشتن آماده شوند.
کاشت بذر در خاک و آبیاری
اگر در باغ یا باغچه اقدام به کاشت جعفری می کنید، با یک بیلچه ردیف هایی با فاصله 25 الی30 سانتیمتر در خاک حفر کنید. خاک کنده شده نباید عمیق باشد زیرا روی بذر با 1 الی 1.5 سانت خاک پوشیده می شود. آبیاری سبزی جعفری باید به گونه ای باشد که خاک آن همیشه مرطوب باشد و بهتر است در مناطق گرم و خشک هر روز آبیاری شود. کشاورزانی که نمی توانند آبیاری را به صورت منظم و دقیق انجام دهند می توانند از سیستم آبیاری قطره ای استفاده کنند که هم کار آن ها را راحت تر کرده و هم در مصرف آب صرفه جویی می شود.
نگهداری از گیاه کاشته شده
اگر در طول رشد گیاه علف هرز در باغ رشد کرد، آن را از بین ببرید؛ زیرا مواد مغذی خاک را جذب کرده و گیاه اصلی ضعیف می شود. همچنین بهتر است بوته های اضافه ای که رشد کرده اند را با یک قیچی هرس کنید. بوته هایی که ضعیف هستند و رشد کمی کرده را نیز می توانید با ریشه از خاک بیرون آورده و در گلدان یا محل دیگری بکارید. برای رشد بهتر و شادابی گیاه می توانید ماهی یک بار به آن کودهای مغذی بدهید.
2- نحوه کاشت جعفری با نشاء
در این روش در محیط خانه یا گلخانه بذرها در گلدان یا ظرف های مخصوص کاشته شده و می توان بعد از کمی رشد در هنگامی که 3 برگ روی ساقه رشد کرد، با ریشه از خاک بیرون آورده و به باغ منتقل کرد. مزیت این روش این است که بذرها در آب و هوا و شرایط مساعد رشد کرده و نسبت به روش مستقیم کاشت بذر در خاک، محصول سریع تر پرورش می یابد. ارتفاع ساقه مناسب برای خارج کردن نشاء از خاک 8 سانتی متر بوده و باید توجه داشته باشید که در مناطق سردسیری بعد از پایان زمستان نشاء ها به باغ منتقل کنید.
3- طرز کاشت جعفری در گلدان
کاشت جعفری در گلدان یکی از روش‌های ساده و موثر برای داشتن این گیاه مفید و پرمصرف در دسترس است. در اینجا مراحل کاشت جعفری در گلدان را برای شما توضیح می‌دهم: از بذرهای با کیفیت و تازه استفاده کنید. اگر گیاهچه آماده دارید، می‌توانید آن را مستقیم بکارید. گلدانی با عمق حداقل 20 سانتیمتر انتخاب کنید و اطمینان حاصل کنید که گلدان دارای سوراخ‌های زهکشی مناسب باشد. از خاک‌های سبک و دارای زهکشی خوب استفاده کنید. می‌توانید خاک باغچه را با خاک مخصوص گلدان یا کمپوست مخلوط کنید. بذرها را در عمق حدود 0.5 سانتیمتر در خاک بکارید. بذرها را با فاصله‌ی حدود 2 سانتیمتر از هم بپاشید. خاک را به آرامی فشرده کنید و آبیاری کنید. گلدان را در مکانی با نور غیر مستقیم خورشید قرار دهید. خاک را مرطوب نگه دارید، اما از آبیاری بیش از حد خودداری کنید. هنگامی که گیاهچه‌ها به اندازه کافی رشد کردند (حدود 5 سانتیمتر)، می‌توانید آنها را با فاصله بیشتری از هم بکارید یا آنها را به گلدان‌های بزرگتر منتقل کنید. کوددهی ماهانه با کودهای مایع یا کمپوست می‌تواند به رشد بهتر گیاه کمک کند. حدود 6 تا 8 هفته پس از کاشت، می‌توانید برگ‌های جعفری را برداشت کنید. برگ‌ها را از قسمت بالایی گیاه و نزدیک به پایه بچینید تا رشد گیاه تحریک شود. با رعایت این مراحل، می‌توانید جعفری تازه و خوش‌عطر را در گلدان خود داشته باشید و از آن در غذاهای مختلف استفاده کنید.
نحوه برداشت جعفری
وقتی گیاه به رشد کافی رسید و برگ ها به اندازه کافی بزرگ شدند، زمان برداشت آن فرا می رسد. برای برداشت جعفری باید آن را از پایین ساقه جدا کنید و جداسازی گیاه از قسمت های بالایی اشتباه است. اگر تمام ساقه را جدا نکنید محصول بعدی که رشد می کند ضعیف می شود. ریشه جعفری را به هنگام برداشت از خاک جدا نکنید تا گیاه دوباره بتواند رشد کرده و محصول بدهد.
از بین بردن آفات گیاه جعفری
از آفت های شایع که در زمان رشد این گیاه مشاهده می شوند، کرم های پشه هستند که باید با دست از روی گیاه کنده شوند. همچنین ممکن است با رشد زیاد گیاه، خال هایی روی برگ ها دیده شود که برای رفع این مشکل ابتدا میزان آبیاری را کم کنید و سپس گیاهانی که دچار این بیماری شده اند را بچینید.
نتیجه گیری
کاشت و پرورش گیاه جعفری کار سختی نیست؛ زیرا این گیاه در برابر سرما و گرما مقاوم بوده و در آب و هوای مختلف و حتی در گلدان قابل رشد است. برای برداشت محصول با کیفیت و مطلوب بهتر است آن را در مناطق خنک و محیط های سایه آفتاب پرورش داد. جعفری به خشکی و شوری آب حساس بوده و خاکی که در آن کاشته می شود، نباید اسیدی باشد. بهترین زمان کاشت این گیاه در مناطق گرمسیری فصل پاییز و در مناطق سردسیری فصل بهار و پس از اتمام سرما است. جعفری را می توان با بذر یا نشاء کاشت که نحوه کاشت، مراحل و نکات آن را در مقاله توضیح دادیم. ارتفاع ساقه های جعفری در شرایط مطلوب به یک متر هم می رسد و پس از برداشت می توان از برگ های آن به صورت خشک یا تر استفاده کرد.
منبع