شناخت آفت کاپنودیس و راه های مقابله با آن

آفت کاپنودیس با نام علمی capnodis cariosa hauseri معروف به سوسک ریشه و طوقه پسته است و یکی از عوامل مهم خشک شدن درختان پسته و درختان هسته مانند آلو، هلو و شلیل محسوب می گردد.

زمان ظهور آفت کاپنودیس در فصل بهار است و دارای یک نسل در هر 2 الی 3 سال می‌باشد. اگر فعالیت آفت همراه با بیماری گوموز اتفاق بیفتد، خسارت آن دوچندان می شود.

این حشره سوسکی نسبتا بزرگی است و آفت بالغ آن در دو اندازه مختلف در باغات دیده شده است که هر دو متعلق به یک گونه اند.

تخم گذاری این آفت عموما در اطراف طوقه و در شکاف های پوست تنه درختان مسن و یا در شکاف خاک است.

اینگونه که لاروهای آفت از قسمتهای چوبی طوقه و ریشه درختان و آفات بالغ حتی از برگ های درختان و گاها از دمبرگ ها نیز تغذیه می کنند.

آسیب این آفت بر روی درختانی که به هر دلیلی ضعیف شده اند بیشتر است.

زیست شناسی آفت کاپنودیس

تخم گذاری حشره کاپنودیس به آرامی است و در برخی از شرایط آب و هوایی تا 400 تخم به ازای هر حشره ماده نیز می رسد. محل تخم ریزی درون خاک، در اطرافت طوقه درختان و زیر پوست آن ها می باشد.

درجه حرارات مناسب برای تخم ریزی این آفات 23 درجه سانتی گراد است و 10 تا 15 روز تفریخ آن ها زمان می برد. از آن جایی که تخم ها در برابر رطوبت هوا مقاومت ندارد آفت کاپنودیس در باغات با آبیاری مناسب قدرت مانور ندارند.

زمستان گذرانی این آفت هم به صورت حشره کامل است و هم لارو؛ حشره کامل در پناهگاه های گوناگون و لاروها زیر پوست درختان است و از آوند چوبی تغذیه می کنند.

حشره کامل آفت کاپنودیس کم تحرک است و زیاد پرواز نمی کند. طول آن به 35 الی 40 میلی متر می رسد.

رنگ کلی آن سیاه است و لکه های سفید رنگ و پراکنده بر روی قسمت های مختلف بدن از جمله بال و سینه و سر آن ها وجود دارد.

خسارت

درختانی که از نظر اقدامات زراعی لازم بخصوص آبیاری در تنش قرار بگیرند بیشتر در معرض حمله آفت کاپنودیس واقع می شوند. بر اثر فعالیت لاروی آفت، درختان ابتدا دچار ضعف و نقصان محصول شده و در صورت شدت آسیب آفت، خشک شده از بین می روند.

به دلیل زندگی لاروها در زیر پوست درختان، پوست درختان آفت زده گرچه به ظاهر طبیعی است ولی بافت سطحی آن معمولا مرده است و با یک فشار مختصر متلاشی می شوند.

فعالیت لارو بیشتر روی گیاهان جوانتر می باشد و لاروها عمدتا از پوست و قسمت چوبی ریشه یا همان کامبیوم تغذیه می کنند.

در اثر تغذیه ی لاروها جریان شیره ی گیاهی قطع می شود و به همین نسبت از رشد شاخه ها و باردهی درختان کاسته می شود.

به همین دلیل یک لارو حتی قادر است یک درخت 3-4 ساله را خشک کند.

در این خصوص مدیر جهاد کشاورزی شهرستان سربیشه در گفتگو با خبرگذاری ایسنا اظهار نمود: هر ساله با افزایش سطح خشکسالی، جمعیت و خسارت آفات چوبخوار به ویژه در شهرستان سربیشه گسترش می‌یابد.

وی خاطرنشان کرد: امروزه به دلیل اینکه مردم از گاز و نفت و برق برای گرمایش و پخت و پز استفاده می‌کنند نه چوبی خاکستر می‌شود و نه آفتی از میان می‌رود. وی ادامه داد: از آنجایی که سوسک‌ها در داخل مغز شاخه‌ها پنهان هستند، مبارزه شیمیایی با آنها آسان نیست چراکه  آنها پناهگاه خوبی برای خود درست می‌کنند.

مدیر جهاد کشاورزی سربیشه همچنین گفت: برای پیشگیری از خسارت سوسک‌ها بهتر است از زخمی کردن درخت و شکستن شاخه‌ها جلوگیری کنید. بعد از عملیات هرس روی قسمت‌های بریده شده را با آهک، اندود کنیم؛ در صورتی که سوسک در داخل شاخه‌ها باشد، باید شاخه‌ها را بریده و بسوزانیم و با تقویت درخت آن را برای مقابله با آفات مقاوم کنیم.

کنترل و مبارزه

کنترل آفت کاپنودیس به طور معمول باید در بهار انجام شود به دلیل طولانی بودن عمر لارو های حشره و همچنین مکان پنهان شدن آن ها، مبارزه شیمیایی علیه آفت مقرون به صرفه نیست و باید اولویت دوم کشاورز باشد.

کنترل زراعی و بهداشتی

تغذیه اصولی و تقویت درختان توام با آبیاری مناسب و خارج ساختن به موقع لاروها از داخل سوراخ های درخت به کمک اشیا نازک مانند مفتول سیمی باعث کاهش جمعیت آفت می گردد.

همچنین جمع آوری حشرات کامل آفت کاپنودیس از روی درختان در روزهایی با تابش آفتاب به کنترل آفت کمک می کند.

هرس شاخه های خشک شده و از بین بردن بقایای آن ها و رعایت بهداشت زراعی بسیار اهمیت دارد.

آبیاری منظم و کافی درختان از این جهت موجب کنترل آفت می شوند که در تابستان شیره گیاه در قسمت ریشه افزایش پیدا کرده و لاروهای فعال در این قسمت دچار خفگی می شوند.

همچنین به کمک آبیاری بافت خاک سنگین شده و لارو برای حرکت خود در خاک به مشکل بر میخورد و چون نمی تواند خود را به ریشه برساند و تغذیه کند از بین میرود. یخ آب زمستانه از روشهای سنتی و کارساز برای کنترل این آفت به حساب می آید.

اصلاح نمودن بافت خاک با استفاده از مواد آلی جز اقدامات اولیه و مهم به شمار می رود.

نهایتا تغذیه مناسب و تقویت درختان به کمک کودهای حیوانی مناسب و کودهایی مانند سولفات پتاسیم منجر به افزایش مقاومت درختان خواهد شد.

کنترل شیمیایی

بهترین روشی ک به تجربه باغداران منجر به از بین رفتن آفت کاپنودیس می شود این است که با سم دیازینون و روغن ولک به صورت بتونه ای روی سوراخ های ایجاده شده را پوشاند و آنها را از بین برد.

همچنین می توان به منظور مبارزه شیمیایی در زمان حمله جمعیت زیاد حشرات کامل، 10 لیتر از محلول 4 در هزار فنیتروتیون (سومیتیون) را در 10 سانتی متری اطراف طوقه ریخت و سپس 10 لیتر آب روی همان قسمت اضافه نمود.

روش دیگر مبارزه شیمیایی علیه آفت کاپنودیس استفاده از حشره کش اندوسولفان به نسبت 6 در هزار درون تشتک دور تنه درختان در زمانهای مناسب بهار یا پاییز است.

استفاده از تله های نوری نیز علیه این آفت کارساز بوده است.