مگس گیلاس با نام علمی Rhagoletis cerasi از خسارت زا ترین آفات برای مزارع گیلاس و آلبالو به شمار می رود. بیشترین آلودگی درختان میوه گیلاس به این آفت در ارقام دیررس مشاهده شده است. اگر آفت مگس گیلاس کنترل نشود قادر است تا 80 درصد میوه ها را از بین ببرد.
گیلاس های ترش از گیلاس های شیرین کمتر در معرض خطر قرار دارند.
زیست شناسی
این آفت سالی یک نسل دارد و شروع آلودگی با تخم گذاری حشره ماده بر زیر پوست میوه ها اتفاق می افتد.
میوه ها رفته رفته میوه شروع به پوسیدن می کند و شواهد حضور آفت در باغ دیده خواهد شد. نکته جالبی که وجود دارد حشرات ماده میوه های تخم گذاری شده را علامت گذاری می کند و بدین ترتیب حشرات ماده دیگر سراغ آن میوه ها نمی روند.
لاروها پس از تغذیه از گوشت میوه در زمان رسیدن میوه ها و برداشت آن ها از میوه خارج می شوند و درون خاک زیر درخت قرار می گیرند. سپس تبدیل به شفیره می شوند و تا بهار سال بعد همان جا باقی می مانند.
شفیره های آفت مگس گیلاس به رنگ زرد و قهوه ای است و در خاک های رسی ماندگاری بیشتری از آن ها گزارش شده است.
این آفت زمستان را معمولا به صورت شفیره در زیر خاک و درختان می گذراند و حدودا زمان تغییر رنگ گیلاس جفت گیری می کنند.
خسارت
لارو ها پس از تفريخ شدن، علاوه بر تغذيه کردن از درون ميوه، فضولات خود را نيز همانجا باقی می گذارند و بدین ترتیب بافت ميوه به شدت تخريب مي شود.
بنابراین، بخشي از ميوه آلوده که محل فعاليت لارو هاست حالت لهيدگي پيدا مي کند.
آلودگی به آفت مگس گیلاس در ارقام گیلاس درشت مانند تک دانه، به سادگي قابل رويت نمي باشد. اما با شکافتن ميوه، مي توان آلودگي را مشاهده نمود.
کنترل و مبارزه
کشت ارقام زودرس تا حدودی منجر به کاهش جمعیت آفات خواهد شد. زیرا زمان رسیدن میوه ها با جفت گیری حشرات یکی نمی شود.
کنترل و مبارزه تلفیقی علیه آفت مگس گیلاس بهترین عملکرد را داراست.
کنترل زراعی و بهداشتی
شخم عمیق پاییزه از اقدامات اولیه و کارساز جهت مقابله با آفت مگس گیلاس می باشد. بهتر است اطراف درختان و منطقه سایه انداز آن ها با دقت شخم زده شود زیرا تجمع آفت برای زمستان گذرانی در آن منطقه است.
توصیه میشود تمامی باغداران یک منطقه این عمل را انجام دهند تا جا به جایی بین باغی حشرات نیز اتفاق نیفتد.
در مناطق سردسیر عملیات یخ آب زمستانه باعث از بین رفتن شفیره های آفت مگس گیلاس در مقیاس زیادی می شود. حشرات کامل این آفت به رنگ زرد جلب می شوند. شوند. آويزان كردن تله هاي زردرنگ به همراه ماده جلب کننده استئارات آمونيوم قبل از تغيير رنگ ارقام ديررس مي تواند آلودگي آفت مگس گیلاس را تا ۵۰ درصد کنترل نمايد.
بهترین مکان نصب تله ها ضلع جنوبی درختان است زیرا در فواصل نزدیک تر حشرات راحت تر آن ها را می بینند و اگر سطح چسبنده تله با هرچیزی پوشیده شود لازم است سریعا برای بر طرف کردن آن اقدام شود.
روش پوشش توری بر روی درختان برای جلوگیری از هجوم آفات در ارقام گیلاس پایه کوتاه بسیار کار ساز است و در این روش از هیچ گونه آفت کشی استفاده نمی شود. همچنین استفاده از توری و یا بعضا پلاستیک بر روی خاک پایه درختان که محل حضور شفیره های آفت است تا حدود زیادی مانع از خروج آفت از خاک می شود و کاربرد زیادی در بین کشاورزان دارد.
کنترل بیولوژیکی
شکارگرهای بیولوژیکی مانند موچه ها (Formicidae) و سوسک های خانواده های Carabidae و Staphylinidae می توانند لاروهای داخل خاک را قبل از تبدیل شدن به شفیره مورد حمله قرار دهند و نابود کنند.
کنترل شیمیایی
به دلیل مسائل زیست محیطی در هر کشت و کاری استفاده از سموم شیمیایی آخرین راه است. چون فاصله بین تغییر رنگ و برداشت محصول گیلاس حدودا دو هفته است باید استفاده از سموم به نوعی باشد که پس از برداشت خطری متوجه مصرف کنده نشود. همچنین اوج ظهور حرات آفت در زمان تغییر رنگ گیلاس از سبز به قرمز است بنابراین بهتر است کنترل شیمیایی آفت در همین زمان صورت گیرد.
برای مقابله شیمیایی با آفت مگس گیلاس سم مالاتیون به میزان 2 الی 3 در هزار، 5 روز پس از مشاهده اولین مگس توصیه می شود.
محلول پاشی ارتفاع یک سوم پایین تاج درختان گیلاس علیه حشرات کامل آفت، با مخلوط یک حشره کش تماسی و پروتئین هیدرولیزات، در دو نوبت نتایج قابل قبولی در کنترل آفت داشته است.
روش طعمه مسموم
طعمه پاشی مسموم جهت مقابله با آفت مگس گیلاس روش جديدي است که با کمک آن مي توان آفت را با کمترين آلودگي هاي زيست محيطي کنترل کرد.
براي اينکار محلول پروتئين هيدروليزات ۳٪ را به همراه سم مالاتيون ۳ درهزار تهيه کرده و با سمپاش پشتي تلمبه اي محلول فوق را تنها روي تنه درختان مي پاشند.
در صورت در دسترس نبودن پروتيين هيدروليزات مي توان از ملاس چغندر قند نيز استفاده نمودف با این تفاوت که در اين حالت لازم است غلظت آن را تا دو برابر یعنی۶ در هزار افزايش داد. اینکار لازم است در۳ نوبت و به فواصل ۴ روزه تکرار شود. اولين نوبت، سه روز پس از ظهور اولين حشره کامل است.
از مزایای این روش عدم نياز به ادوات خاص، مصرف محدود سم به همراه تاثير مستقيم روي حشره است.