شپشک سبز یا شپشک شفاف خرما را چطور بشناسیم؟

شپشک یکی از آفات اصلی نخل خرما می باشد. شپشک ها دارای گونه های زیادی هستند و تقریبا در تمام زیستگاه های گیاهی به استثنای قطب جنوب و شمال انتشار دارند. شپشک ها به راحتی توسط باد، آب، خاک، انسان، حیوانات اهلی و وحشی پراکنده می گردند. وجود این آفت در ایران، عراق، عربستان صعودی، قطر و سودان گزارش شده است. همچنین در تمـام مناطـق خلیج فـارس و شرق میانه وجود دارد.

شناسایی شپشک سبز یا شپشک شفاف  خرما

طول  آفت بالغ حدود 1/5 الی 1/25 میلی متر و عرض  آن حدود 0/75 میلی متراست. رنگ سطح پشتی بدن آفت ماده بالغ سبز مایل به زرد روشن و سطح داخلی قهوه اي مایل به قرمز تا بنفش است. آفت نر به رنگ زرد شفاف است.

شکل بدن از نماي پشتی به شکل دمپایی در قسمت جلو کشیده و بخش عقبی گرد شده با یک برجستگی بلند است. همچنین در قسمت میانی بدن ماده بالغ یک لکه میانی قرمز قهوه اي مشاهده می شود.

زیست شناسی شپشک سبز خرما

شپشک سبز یا شفاف خرما در ایران سه نسل کامل در سال دارد؛ دو نسل کوتاه در بهار و تابستان و یک نسل بلند در پاییز و زمستان. اوج جمعیت این آفتدر ماههاي فروردین، تیر و مهر ماه مشاهده می شود.

زمستان گذرانی شپشک شفاق خرما به صورت ماده هاي بالغ بوده، دوره زندگی ماده ها در بهار و تابستان 85 الی 95 روز و در پاییز و زمستان 180-150 روز به طول می انجامد.

طول دوره زندگی نرها 60 الی 50 روز است. جمعیت نرها تنها 25 درصد از کل جمعیت سپردار را در نخلستان تشکیل می دهدند. در مناطق بسیار مرطوب با رطوبت نسبی 50 درصد این آفت همراه با شپشک سفید خرما باهم به خدمت درختان خرما می رسند.

عامل اصلی جابه جایی شاخه هاي آلوده  باد می باشد. طول دوره رشدي این سپردار بر اساس شرایط آب و هوایی منطقه متفاوت است.

به طوریکه در سودان به عنوان یکی از مخربترین آفات خرما گزارش شده است و جمعیت شپشک خرما در این کشور در کل سال فعال بوده و یک نسل بلند زمستانه و دو نسل کوتاه تابستانه نیز دارد. حتی تعداد نسل این سپردار در کشور سودان در برخی مناطق تا 6 نسل نیز گزارش شده است.

خسارت و اهمیت اقتصادي شپشک سبز خرما

در ایران به ویژه در استانهاي فارس،خوزستان و سیستان و بلوچستان آلودگی بسیار بالا است و تمام قسمت هاي تاج گیاه را از جمله برگ، دمبرگ، محور اصلی برگ، خوشه هاي جوان خرما و میوه را کاملا پوشانده خسارت میزند.

بعد از آلودگی با این آفت رنگ برگچه ها به رنگ زرد کمرنگ تبدیل می شود، زردي و کاهش فتوسنتز برگ و اختلال در تنفس گیاه بسیار آزار دهنذه است.

از بین رفتن برگچه و بدشکلی و کاهش کیفیت میوه قبل از رسیدگی میوه می تواند سبب کاهش محصول از 30 تا 50 کیلوگرم در هر نخل به 5 کیلوگرم شود.

شپشک سبز خرما با ایجاد خسارت قبل از رسیدگی میوه، تا 90 درصد خسارت اقتصادي وارد میکند و هجوم سنگین آفت می تواند منجر به مرگ درخت کامل شود.

کنترل و مبارزه با شپشک خرما

شناسایی صحیح آفت موجب کنترل صحیح آفت می شود. در برخی مناطـق مدت هـا آسیب ایـن گونه بـا شپشک سفید درخت خرما قابل تشخیص نمی باشد. زیرا گاهی اوقات دو گونه هم زمان با هـم روی برگچه های درخت خرما تکثیر پیدا می کنند.

برای فهمیدن تفاوت شپشک سفید و شپشک سبز توجه به این نکته ضروری است که شپشک سفید دارای سپری صاف است و شپشک سبز دارای سپری قوسی شکل است.

کنترل زراعی

هرس کردن و حذف برگ های قدیمی آلوده به شپشک، آبیاری کافی و منظم، گرده افشانی مناسب و بهداشتی و دقیق. البته که هرس شدید برای کنترل شپشک سبز  باعث کاهـش عملکرد درخت خرما می‌شود.

تعدادی از نخلداران جنوبی برای کنترل آفت برگ های به آلـوده را می سورانند.

این عمل بسیار خطرناک است و ممکن است منجر به وقوع آتش گسترده در نخلستان ها شود.

برای کنترل شپشک سبز قرنطینه داخلی یـک روش بسیار خـوب و ساده می باشد.

کنترل بیولوژیک

دشمنان طبیعی از جمله کفشدوزک دو نقطه ای، سه شکارگر دیگر شامل سوسک سیپوسفالوس، کفشدوزک فارواسکیموس و بالتوری سبز و نیز زنبـور پارازیتوئید متافیکـوس به شپشک سبز حمله می‌کنند.

زنبـور پارازیتوئید: نقش مهمی در تنظیم جمعیت شپشک سبز دارد. نشانه های فعالیـت این پارازیتوئید به صورت سوراخ خروج حشرات کامل در اجساد حشرات پارازیته شده قابل مشاهده است. در صـورت وجـود شرایط آب و هوایـی مطلـوب به خصـوص درجـه حـرارت مساعد درصـد نابودی به ۱۶ درصد می رسد.

سوسک سیپوسفالوس: داری گونه های متفاوتی هستند. که از شپشک خرما در مرحله لاروی و حشره کامل تغذیه می کنند.

کنترل شیمیایی

حشره کش ارگانو فسفره در ترکیـب بـا روغن های معدنی بـرای کنترل شپشک سبز بسیار مناسب می باشد.

استفاده از مالاتیون جهت سمپاشی پاجوشهاي آلوده به میزان 100-80 گرم در 100 لیتر آب توصیه میشود.

همچنین شستشوي برگهاي آلوده، استفاده از صابونهاي حشره کش و روغنهاي باغبانی به طور چشمگیري در کاهش جمعیت شپشک مؤثر است و ممکن است برنامه های کنترل شیمیایی ای که  انجـام می شود جمعیـت شپشک سبز را بـه حداقل برساند، ولی به دلیل آسیب جدی ای که بـه جمعیت دشمنان طبیعی وارد می کند باعث افزایـش جمعیت سال بعـد می گردد، بنابراین در مصرف سموم شیمیایی علیه آفت ها باید دقت نمود و حتما ازکارشناسان امر مشاوره گزفت.