اگر گیاهان به رغم آماده سازی کافی خاک، آبیاری و مالچ پاشی، موفق به رشد نشوند باید کمبود مواد مغذی گیاهان رو بررسی نمود. برخی از خاکهای باغی و گلدان ها از کمبود مواد مغذی رنج می برند و این کمبودها منجر به بروز علائم در گیاهان در حال رشد می شود.
همچنین زمانی که شرایط رشد نامناسب است و گیاهان قادر به جذب مواد مغذی موجود در خاک نیستند کمبود اتفاق می افتد. شرایط بسیار اسیدی یا قلیایی، خشکی و غرقاب شدن آب، همه و همه می توانند تغذیه مغذی خاک را برای گیاهان دشوار کنند.
کمبود هر یک از مواد مغذی آثار مختلفی بر روی گیاهان می گذارند که دراین مطلب به بررسی آن می پردازیم.
نیتروژن
نیتروژن یکی از مواد مغذی اصلی است که معمولا به عنوان کود استفاده می شود. گیاهان نیتروژن را به شکل آمونیوم یا نیترات جذب می کنند که می تواند به راحتی در آب حل شده و از خاک جدا شود.
گیاهان به منظور رشد سریع به ویژه برای رشد میوه و دانه، به نیتروژن احتیاج دارند. نیتروژن همچنین باعث افزایش اندازه و کیفیت برگ شده و بلوغ گیاه را تسریع می کند.
علائم کمبود
از آنجایی که نیتروژن باعث سبزی گیاه می شود، کمبود آن هم اول از همه منجر به زردی گیاهان خواهد شد. کلروز کلی گیاه به رنگ سبز روشن متمایل می شوند و به دنبال آن زردی برگهای مسن و سپس برگهای جوانتر شروع به زرد شدن می کنند.
در صورت اصلاح نشدن علائم اولیه، رشد گیاهان متوقف شده و شاخه های ثانویه رشد می کنند.
دلایل کمبود
نیتروژن خاک خاصیت انحلال پذیری بالایی دارد و در باران های شدید و آبیاری های بیش از حد از خاک خارج می شوند.
همچنین با فرا رسیدن فصل بهار و رشد گیاهان، کمبود مواد مغذی در خاک اتفاق می افتد.
راه حل
مالچ پاشی و استفاده از کودهای آلی (مانند کود کمپوست باغچه یا کود پوسیده) در دراز مدت منجر به تامین و تثبیت نیتروژن درخاک می شود.
برای رفع مشکل، استفاده از کودهای ازت بالا مانند سولفات آمونیاک و یا کودهای مرغی نیز کارساز است.
فسفر (P)
فسفر دومین جز اصلی در کودها است. گیاهان فسفر را به شکل فسفات جذب می کنند.
همانطور که قبلا گفته شد فسفر نیز جز عناصر سه گانه حیاتی مورد نیاز گیاه است و برای تقویت فتوسنتز، تشکیل پروتئین، جوانه زنی بذر، تحریک شکوفه و جوانه زدن و تسریع بلوغ مورد نیاز گیاهان است.
علائم کمبود
نوک برگها سوخته به نظر می رسد و به دنبال آن برگهای مسن به رنگ سبز تیره یا بنفش مایل به قرمز در می آیند. روند رشد گیاهان نیز کند می شود و در مقایسه با گیاهان طبیعی دچار توقف می شوند.
قسمت زیرین برگهای مسن به دلیل تجمع رنگدانه و آنتوسیانین به رنگ بنفش یا برنز در می آیند.
دلایل کمبود
تراکم خاک دلیل اصلی کمبود فسفر در خاک است. همچنین کمبود فسفر ممکن است در مناطقی با بارندگی زیاد و خاک رس سنگین رخ دهد.
راه حل
گیاهان فسفر را به شکل فسفات جذب می کنند که حلالیت کمی دارند، PH به شدت بر جذب این عنصر تأثیر می گذارد.
پتاسیم (K)
پتاسیم سومین جز اصلی در کودها است. گیاهان پتاسیم را به عنوان یک یون جذب می کنند، که می تواند به راحتی شسته شده و از طریق رواناب از خاک از بین برود.
پتاسیم توسط برای تقسیم سلول در گیاهان و رشد ریشه مورد نیاز است. همچنین مقاومت گیاه در برابر بیماری ها را افزایش می دهد.
علائم کمبود
رنگ برگ ها از لبه برگ تا قسمت های میانی با افزایش کمبود پتاسیم به رنگ زرد، بنفش یا قهوه ای در می آیند. کلروز موجود در کمبود پتاسیم حتی اگر پتاسیم به گیاهان داده شود قابل برگشت نیست.
دلایل کمبود
خاکهای فشرده با تراکم بالا کمبود پتاسیم را تشدید می کنند. خاک های سنگین با درصد رس بالا باعث تثبیت پتاسیم شده و جذب آن را در گیاه کاهش خواهند داد.
راه حل
از کودهای با درصد پتاسیم بالا مانند سولفات پتاس استفاده کنید.
منیزیم (Mg)
منیزیم یکی از اجزای ساختاری در مولکول کلروفیل است و برای تقویت عملکرد آنزیم های گیاهی برای تولید کربوهیدرات، قندها و چربی ها و تنظیم جذب مواد مغذی توسط گیاهان مورد نیاز است.
علائم کمبود
در کمبود شدید، سرعت رشد گیاه کاهش می یابد، اندازه برگ کاهش می یابد و برگ های پایین تر ریخته می شوند. بین رگبرگهای زرد می شوند و گاهی به رنگ های قهوه ای مایل به قرمز در می آیند.
کمبود منیزیم منجر به ریزش زود هنگام برگ ها نیز می شود. کمبود منیزیم در گوجه فرنگی، سیب، انگور، تمشک، گل رز شایع تر است.
دلایل کمبود
کمبود مواد مغذی منیزیم در خاک بیشتر در خاکهای سبک و ماسه ای دیده می شود. استفاده بیش از حد از کودهای پتاسیم بالا می تواند باعث کمبود منیزیم شود، زیرا گیاهان نسبت به پتاسیم علاقه بیشتری نسبت به منیزیم دارند.
پی اچ پایین خاک دسترس پذیری منیزیم را کاهش می دهد.
همچنین افزایش منگنز در خاک منجر به کاهش جذب منیزیم خواهد شد.
گیاهان منیزیم را به عنوان یون (ذره باردار) جذب می کنند، که می تواند به راحتی از خاک شسته شود و در صورت عدم وجود کلسیم ممکن است به راحتی از خاک شسته شود.
خاکهای غنی از کلسیم یا پتاسیم که کاتیون به شمار می روند نیز باعث جذب کمتر منیزیم توسط گیاه می شوند.
راه حل
برای رفع کمبود مواد مغذی منیزیم در گیاهان می توان از کودهای منیزیم دار استفاده نمود. محلول پاشی نمک Epsom در تابستان بسیار کاربردی است و از سوختن برگ ها جلوگیری می کند.
در دراز مدت می توان در خاک اطراف ریشه ها سنگ آهک قرار داد. سنگ آهک دولومیت باعث قلیایی شدن خاک می شود.
کلسیم (Ca)
کلسیم یکی از اجزای تشکیل دهنده دیواره سلول های گیاهی است. کلسیم در طول دوره رشد گیاهان در بافت های مسن باقی می ماند. از این رو اولین علامت کمبود در برگهای جوانتر و نوک برگها ظاهر می شود.
کلسیم برای تولید نقاط رشد و نوک ریشه مورد نیاز گیاهان است.
علائم کمبود
رشد شاخ و برگ، جوانه ها و ریشه های جدید متوقف می شوند. برگهای جوانتر با قهوه ای شدن لبه های برگ و نوک برگ ها به سمت پایین فرم می گیرند، که به آن سوختگی نوک نیز می گویند. در بعضی از گیاهان نیز ممکن است شاخ و برگ غیر طبیعی سبز نشان دهند. همچنین باعث پوسیدگی انتهای شکوفه می شود.
دلایل کمبود
وجود بیش از حد کاتیون ها (علی الخصوص منیزیم و پتاسیم) باعث کاهش جذب کلسیم خواهند شد.
خاک های اسیدی دارای میزان کلسیم کمتر و خاک های قلیایی کلسیم بیشتری دارند هر چند که در پی اچ های بالاتر از ۷٫۲ کلیسم اضافی جذب نخواهد شد.
راه حل
اضافه کردن گچ کشاورزی.
آهن (Fe)
کمبود آهن مشابه منیزیم است با این تفاوت که به جای برگهای مسن روی برگهای جوان ظاهر می شود و شاخساره می کند. آهن برای سنتز پروتئین های کلروپلاست و آنزیم های مختلف مورد نیاز گیاهان است.
علائم کمبود
د رگیاهانی با کمبود مواد مغذی آهن برگهای تازه جوانه زده و شاخه های جوان به رنگ سبز روشن تا زرد در می آیند. در کمبود شدید، برگهای تازه ظهور یافته ممکن است اندازه آنها کاهش یابد و تقریبا سفید شود و دارای لکه های نکروز شوند. بین رگبرگهای جوان زرد می شود.
دلایل کمبود
گیاهان آهن را به عنوان یون از طریق شاخ و برگ و همچنین ریشه جذب می کنند. جذب به شدت تحت تأثیر PH قرار دارد. زیادی فسفر درخاک موجب عدم جذب آهن می شود. همچنین مصرف کودهای نیتورژنه به فرم نیتراته باعث کاهش جذب آهن به دلیل عدم تعادل آنیون کاتیونی در گیاه خواهد شد.
راه حل
استفاده از آهن کلاته
منگنز (Mn)
منگنز به عنوان یک فعال کننده آنزیم برای جذب نیتروژن عمل می کند. گیاهان برای فتوسنتز، تنفس و واکنش های آنزیمی به منگنز نیاز دارند.
علائم کمبود
زردی بین رگبرگ ها با قهوه ای شدن لبه های برگ روی گیاهان اسید دوست از علائم اولیه کمبود منگنز به شمار می رود.
دلایل کمبود
منگنز و آهن هر دو برای فتوسنتز گیاهان بسیاراهمیت دارند. این دو در شرایط قلیایی نمی توانند برای ریشه گیاه در دسترس باشند. گیاهان اسید دوست هنگام رشد در خاک های قلیایی یا کمپوست گلدان بسیار آسیب پذیر هستند.
راه حل
می توان از تیمارهای آهن و منگنز کلاته در خاک اطراف ریشه گیاه استفاده نمود.
روی (Zn)
گیاهان برای فعال کردن تنظیم کننده های رشد گیاه، به ویژه اکسین و ایندول استیک اسید (IAA) به روی نیاز دارند. روی برای فعال سازی تنظیم کننده های رشد گیاه مورد نیاز است.
علائم کمبود
برگهای انتهایی ممکن است به صورت روزنه قرار گرفته و زردی در بین رگبرگهای برگهای جدید ایجاد شود.
دلایل کمبود
خاکهای قلیایی (pH خاک بیشتر از 7.0) خاکهایی با سطح فسفر خاک بسیار بالا در جذب روی به مشکل بر می خورند. گیاهان روی را به عنوان یون از طریق شاخ و برگ و همچنین ریشه جذب می کنند. PH بالا ممکن است در دسترس بودن را محدود کند.
راه حل
لقاح محلول پاشی با روی غیر آلی یا کلاته.
بور (B)
بور به عنوان بورات توسط گیاهان از خاک جذب می شود.
بور در فرآیند تمایز سلولی در نوک گیاهانی که تقسیم سلولی در آنها فعال است، مورد نیاز است.
علائم کمبود
بر اثر کمبود مواده مغذی بور گیاهان دچار کوتاهی و تغییر شکل می شوند و شاخه های جانبی نیز تکثیر می شوند.
دلایل کمبود
برای تشکیل سلولهای گیاهی سالم به بور نیاز است. کمبود خاک نادر است، اما این ماده مغذی می تواند در شرایط قلیایی کمتر در دسترس ریشه گیاه باشد.
راه حل
قبل از کاشت بوراکس (دی سدیم تترابورات) را به خاک اضافه کنید. نرخ استفاده از خاک برای بوراکس 35 گرم در هر 20 متر مربع می باشد.
برای اینکه مواد شیمیایی به طور مساوی توزیع شود، میتوان بوراکس را قبل از پخش با مقدار زیادی ماسه سبک به خوبی مخلوط نمود.
برای محلول پاشی بوراکس نسبت 70 گرم بوراکس در 22 لیتر آب (2 لیتر در 5 گالن) مناسب است، به علاوه چند قطره مواد شوینده برای عمل به عنوان یک ماده مرطوب کننده، که در هنگام ریزش گلبرگ پاشیده می شود.
اضافه کردن اسید بوریک، پتا بورات سدیم، سدیم تترا بورات و هر کودی که اسم بور دارد.
مولیبدن (Mo)
مولیبدن جزئی ضروری درون دو آنزیمی است که نیترات را به نیتریت و پس از آن به آمونیوم تبدیل می‌کنند که از آن در سنتز آمینواسیدها در گیاهان استفاده می‌شود. همچنین این عنصر برای بعضی باکتری‌های تثبیت‌کننده نیتروژن اتمسفر که با خانواده لگوم همزیسیتی دارند ضروری است. گیاهان همچنین از مولیبدن جهت تبدیل فرم معدنی فسفر به فرم آلی آن استفاده می‌کنند.
از آنجایی که مولیبدن به میزان زیادی با نیتروژن همراه است علائم کمبود آن هم گاهی شبیه به علائم کمبود نیتروژن است.
علائم کمبود
علائم کمبود مواد مغذی مولیبدن در گیاهان به صورت زردی عمومی برگهای مسن (پایین گیاه) اتفاق می افتد بقیه اجزای گیاه اغلب سبز روشن است.
در اثر کمبود مواد مغذی مولیبدن در گیاهان همچنین برگ های گیاه پیچ می خورند و این اتفاق برای گیاهانی که در خاک درصد قلیایی کم رشد می کنند اتفاق می افتد. مولیبدن تنها ریز مغذی متحرک درون گیاه است و علائم کمبود آن معمولا از برگهای پیر و گاهی میانی گیاه شروع به نمایان شدن می‌کند که بعداً به سمت ساقه‌ها و برگهای جوانتر نیز پیش می‌رود.
دلایل کمبود
استفاده از کودهای نیتراته علائم کمبود مولیبدن را زودتر از مصرف کودهای آمونیوم دار نمایان می‌کند. تحقیقات نشان داده است میزان سولفات زیاد در خاک جذب مولیبدن از خاک را مختل می‌کند. مولیبدن از معدود عناصری است که دسترسی گیاه به آن با کاهش pH محدود می‌شود و در شرایط اسیدی می تواند کمتر در دسترس ریشه های گیاه باشد.
راه حل
اضافه کردن آهک به خاک در طولانی مدت کمک خواهد کرد، زیرا قلیایی شدن خاک به دسترسی بیشتر مولیبدن کمک می کند. برای رفع مقطعی کمبود مولیبدن اضافه کردن کودهای مربوطه به خاک کارساز است.
مطلب تکمیل کننده: