تکنولوژی پس از برداشت، “علم و تکنیک” بین رشته ای است که پس از برداشت محصولات کشاورزی برای حفاظت، فرآوری، بسته بندی، توزیع، بازاریابی و استفاده برای تأمین تقاضای غذایی و تغذیه ای بسته به نیازهایشان اعمال می شود.
اهمیت تکنولوژی پس از برداشت
تکنولوژی کاهش تلفات شامل استفاده از فاکتورهای بهینه برداشت، کاهش تلفات در جابجایی، بسته بندی، حمل و نقل و ذخیره سازی با ماشین آلات زیربنایی مدرن، پردازش طیف گسترده ای از محصولات، حفظ مقیاس خانگی با فناوری کم هزینه است. استفاده از این روشها می تواند با جلوگیری از ضرر و زیان، مقدار زیادی غذا را فراهم کند و مواد غذایی و تغذیه با کیفیت بهتر، مواد اولیه بیشتری را برای فرآوری فراهم کند و در نتیجه بازده بهتر کشاورزان را تضمین کند.
بنابراین سه هدف اصلی استفاده از تکنولوژی پس از برداشت در میوه ها و سبزیجات برداشت شده عبارتند از: 1) حفظ کیفیت (ظاهر، بافت، طعم و ارزش غذایی) 2) محافظت از ایمنی مواد غذایی و 3) کاهش تلفات بین برداشت و مصرف.
از آن جایی که یک ماده غذایی براساس پارامترهایی مانند شکل ظاهری و بسته بندی انتخاب یا رد می شود، مرحله پس از برداشت اهمیت بسیار زیادی دارد.
حالا که افزایش جمعیت منابع غذایی را محدود کرده است، به همین دلیل مدیریت این مساله اهمیت تکنولوژی پس از برداشت را دو چندان کرده است.
ضرورت پیدایش سیستم های پس از برداشت
در حال حاضر، تولید و مصرف میوه و سبزیجات تازه در سطح جهانی در حال رشد است، بر اساس FAO ارزش تولید ناخالص بازار تازه در جهان 1.245 تریلیون دلار در سال 2014 بوده است.
با این وجود، 40٪ از تولید مواد غذایی در کشورهای در حال توسعه در سطح خرده فروشی و مصرف کننده هدر می رود، این رقم در کشورهای در حال توسعه که 40٪ از تولید مواد غذایی در سطح فرآوری هدر می رود، بهبود نمی یابد. به همین ترتیب، 45 درصد میوه و سبزیجات ریشه هدر می رود، که بالاترین میزان هدر رفت را نشان می دهد.
فائو چندین بار نگرانی خود را در مورد از دست دادن غذا و افزایش نرخ جمعیت اعلام کرده است، این مسئله افزایش تولید نیست بلکه مسئله مدیریت غذا است. یعنی اهمیت مدیریت محصولات پس از برداشت آن ها از زمین کشاورزی.
عملیات پس از برداشت
عملیات پس از برداشت و توالی فعالیتها را می توان به دو گروه تقسیم نمود:
فعالیت های فنی
برداشت، خشک کردن مزرعه، خرمن کوبی، تمیز کردن، خشک کردن، ذخیره سازی، پردازش؛
فعالیت های اقتصادی
حمل و نقل، بازاریابی، کنترل کیفیت، تغذیه، گسترش، اطلاعات و ارتباطات، اداره و مدیریت.
تعریف تکنولوژی پس از برداشت در این واقعیت این است که با کاهش ضررهای مواد مغذی کالاهای خام از طریق پردازش و غنی سازی مناسب، به نیاز غذایی در حال رشد جمعیت پاسخ دهد.
پیامدهای تلفات پس از برداشت
عواقب تلفات پس از برداشت شامل زیان های اقتصادی به دلیل:
از دست دادن محصول
کاهش طول عمر محصول
کاهش کیفیت
و زیان های زیست محیطی است
برای جلوگیری از ضررهای پس از برداشت، باید اقدامات کنترل اصلاحی را انجام دهیم تا از تلفات کیفی، تلفات کمی و اتلاف مواد غذایی توسط مصرف کنندگان جلوگیری شود.
عوامل موثر بر از بین رفتن محصولات غذایی پس از برداشت
عوامل بسیار زیادی بر از بین رفتن محصولات کشاورزی وجود دارد، که باید مدیریت شود تا بتوان تلفات را به حداقل رسانید.
عوامل اولیه
تلفات مکانیکی ناشی از ضعف حمل و نقل از مرحله برداشت تا ذخیره سازی است.
عملکرد میکروبی توسط میکروارگانیسم هایی مانند باکتری ها، قارچ ها و مخمرها و غیره ایجاد می شود، که به راحتی روی محصولات غذایی فاسد شدنی مانند میوه ها و سبزیجات تأثیر می گذارد.
عوامل محیطی مانند دما و رطوبت دو عامل مهمی هستند که عامل اصلی تلفات پس از برداشت هستند.
عوامل ثانویه
روش های نامناسب برداشت
خشک شدن ناقص محصولات قبل از کوبیدن
امکانات ذخیره سازی ناکافی و نامناسب
حمل طولانی تر
دوره توزیع طولانی تر
عدم دسترسی به بازار و سیاست های آن
در حال حاضر، در کشورهای پیشرفته به جای افزایش سطح زیر کشت محصولات کشاورزی، بیشتر به کاهش ضایعات پس از برداشت از طریق بهره‌گیری از فناوری‌های نوین تأکید می‌شود. امید است بتوان عرضه میوه‌ها و سبزی‌های تازه را می‌توان با کاهش ضایعات انباری و با به‌کارگیری تکنولوژی‌های جدید افزایش داد.