بیماری های ریشه درختان از آنجایی اهمیت دارد که سلامت سیستم ریشه مهمترین عامل در سلامت کلی درخت می باشد. در بسیاری از مناطق، بیماری‌های ریشه جزء مهمترین گروه بیماری‌ها هستند؛ که باعث کاهش رشد درختان و مرگ و میر آن ها میشود. بیماری ریشه از ریشه درختان بیمار به درختان سالم سرایت می کند. درختان با هر اندازه، سن و گونه ای که باشند؛ در اثر بیماری ریشه از بین می روند. بنابراین شناسایی بیماری ریشه درخت به اندازه شناسایی آفت ریشه درخت برای حفظ سلامت باغ و درختان اهميت بسزايي دارد.
بیماری پوسیدگی ریشه چیست؟
پوسیدگی ریشه بیماری است؛ که به ریشه درختانی که در خاک مرطوب یا نمناک می رویند، حمله می کند. این بیماری می تواند زندگی را برای هر نوع درخت یا گیاهی کوتاه کند و علائم آن مشابه سایر بیماری ها و آفات می باشد. این علائم عبارتند از:
- رشد ضعیف درختان
- پژمرده شدن برگ ها
- ریزش زودرس برگ ها
- پژمردگی شاخه ها
و در نهایت مرگ درخت می باشد.
برای اطلاع از بیماری برگی درختان، کلیک کنید!
آسیب ایجاد شده زیر پوست درخت مرده توسط پوسیدگی ریشه قارچ آرمیلاریا
علل پوسیدگی ریشه کدامند؟
علت اصلی خاک‌هایی است که زهکشی ضعیف دارند و یا بیش از حد آبیاری شده‌اند. شرایط مرطوب خاک مانع از جذب اکسیژن مورد نیاز ریشه ها می شود؛ درنتیجه ریشه های درختان به دلیل کمبود اکسیژن می میرند و پوسیده می شوند. همچنین حتی اگر شرایط رطوبت خاک اصلاح شود، پوسیدگی آنها می تواند به ریشه های سالم تر سرایت کند.
ریشه های ضعیف شده بیشتر مستعد ابتلا به قارچ های خاک هستند؛ که یکی دیگر از علل پوسیدگی ریشه است. قارچ ها ممکن است در خاک وجود داشته باشد اما برای مدت طولانی خفته باشد. در حقیقت هنگامی که خاک غرقاب می شود، هاگ ها می توانند زنده شوند و به ریشه ها حمله کنند و باعث پوسیدگی و مرگ آنها شوند.
برخی از گونه های شناخته شده قارچ که در شرایط مرطوب رشد می کنند و باعث پوسیدگی ریشه می شوند. عبارتند از:
- قارچ خاکزی پیتیوم (Pythium)
- قارچ فیتوفترا (Phytophthora)
- قارچ ریزوکتونیا (Rhizoctonia)
- قارچ آرمیلاریا (Armillaria)
قارچ آرمیلاریا که با نام پوسیدگی ریشه بند کفشی نیز شناخته می شود؛ بدترین نوع قارچ است و آسیب زیادی به چوب های سخت و مخروطیان وارد می کند.
علائم و تشخیص پوسیدگی ریشه
بسیاری از علائم پوسیدگی ریشه شبیه علائم حمله آفات است، از این رو تشخیص صحیح آن را دشوارتر می کند. بطور کلی علائم پوسیدگی ریشه در بالای سطح زمین به راحتی و آشکارا قابل مشاهده می باشد. این علائم عبارتند از:
- رشد کم یا ضعیف درخت
- برگ های کوچک و کم رنگ
- برگ های پژمرده، زرد یا قهوه ای رنگ
- از بین رفتن شاخه ها
- نازک شدن سایبان
دقیق ترین راه برای تشخیص بیماری پوسیدگی ریشه، حفاری در زیر زمین است؛ تا مشخص شود آیا پوسیدگی در حال وقوع است؟ ابزار خوب برای این کار تبر پولاسکی است. هنگام انجام این کار باید بسیار مراقب باشید تا آسیب بیشتری به درخت وارد نشود.
به طور کلی علایم اولیه بسیاری از بیماری‌های ریشه مشابه هستند، که با کم شدن از شاخه‌های بالایی درخت شروع شده و در نهایت موجب مرگ درخت می شود. بخش بزرگی از سیستم ریشه قبل از نمایان هر گونه علائم آشکار از بین می‌رود و در نتیجه کنترل بیماری‌های ریشه پس از ظهور علائم دشوار یا غیر ممکن است.
دسته بندی بیماری های ریشه درختان
بیشتر قارچ هایی که باعث بیماری های ریشه می شوند را می توان در یکی از دو دسته زیر قرار داد:
دسته اول: قارچ‌هایی که عمدتا ریشه‌های کوچک را می کشند و ریشه‌های بزرگ را از بین نمی‌برند، مانند قارچ فیتوفترا (Phytophthora)
دسته دوم: قارچ‌هایی که عمدتا در ریشه‌های بزرگتر باعث پوسیدگی می‌شوند. مانند قارچ گانودرما لوسیدوس (Ganoderma lucidus) و قارچ آرمیلاریا (Armillaria) پوسیدگی ریشه بند کفشی
درختان کم بنیه به راحتی آلوده می‌شوند اما برخی از قارچ‌ها قادر به آلوده کردن درختان قوی هستند. برخی از قارچ‌های بیماری ریشه به طور مستقیم به ریشه‌های سالم نفوذ می‌کنند اما بیشتر آنها از طریق زخم در تنه درخت، انتهای درخت و ریشه های پایین وارد می‌شوند.
همچنین قارچ ها در جاییکه ریشه های سالم و آلوده باهم در تماس هستند یا به هم جوش می خورند، وارد می شوند. برای مثال زمانیکه درختان یک گونه در کنار یکدیگر رشد می کنند و سیستم ریشه آنها در هم آمیخته است.
همچنین از طریق وزش باد نیز این قارچ ها از درختان آلوده به درختان سالم منتقل می شوند .اکثر قارچ های بیماری ریشه ساختارهای ویژه ای را برای بقا یا حرکت در خاک تولید می کنند. از آنجایی که بیشتر عوامل بیماری زای ریشه درختان گسترده هستند، حرکت موضعی عامل بیماری در خاک و حرکت از یک درخت به درخت مجاور بیشترین عامل نگرانی می باشد.
پوسیدگی ریشه توسط قارچ فیتوفترا به چه صورت است؟
این قارچ میزبان ریشه طیف گسترده ای از درختان و درختچه هاست و در سراسر جهان یافت میشود. ظاهر شاخ و برگ و سرعت رشد درختان به طور مشابه هر زمان که ریشه ها آلوده یا زخمی شوند، تحت تأثیر قرار می گیرند.
- در چوب‌های سخت، برگ‌ها ریزش زود رس پیدا می کنند.
- در سال‌های متوالی برگ‌ها درختان دارای لکه زرد مایل به سبز می‌شوند و در تابستان پیچ خورده و می سوزند.
- در مراحل پایانی در مخروطیان شاخه های مرده در طوقه ظاهر و جوانه ها روی تنه ظاهر شوند.
- -رشد شاخه ها و تنه در طول پیشرفت بیماری به شدت کاهش می یابد. ابتدا ریشه های کوچک به تعداد زیاد از بین می روند و سپس ضایعات روی ریشه های بزرگ و پایه درخت ایجاد می شود.
با این حال، در برخی از پوسیدگی های ریشه فیتوفترا، قارچ بیماری زا تنها به ریشه های کوچک حمله می کند و ریشه های بزرگ هرگز ضایعاتی ایجاد نمی کنند.
در هر صورت، درختان آلوده ممکن است به آرامی در طی چندین فصل کاهش یابند یا در طی یک یا دو فصل به سرعت از بین بروند.
زیست شناسی قارچ فیتوفترا ریشه
این قارچ ها در خاک در ریشه های آلوده و بقایای گیاهی زمستان گذرانی می کنند. در طول بهار، هاگ ها جوانه می زنند و می توانند مستقیماً به ریشه های کوچک نفوذ کنند یا از طریق زخم وارد درخت شوند. ریشه های آلوده به سرعت از بین می روند. ریشه های بزرگتر به تدریج آلوده می شوند و درخت در نهایت می میرد. بسیاری از این قارچ های بیماری زا همچنین توانایی ایجاد شانکر در تنه درخت و شاخه ها را دارند.
شانکرهای ایجاد شده در اثر پوسیدگی ریشه توسط فیتوفترا
شانکرها علائم آسیب‌هایی هستند که غالباً در اثر آلودگی آسیب‌دیدگی باز با عوامل بیماری‌زای قارچی یا باکتریایی رخ می‌دهد. بیماری شانکر معمولاً باعث مرگ شاخه‌ها یا ضعف ساختاری درخت میشود.
درمان پوسیدگی ریشه فیتوفترا
با قوی نگه داشتن درختان تا حد امکان می توان بروز پوسیدگی ریشه فیتوفترا را به حداقل رساند. هنگامی که ریشه درختان تنومند توسط فیتوفترا مورد حمله قرار می گیرد، آنها قادر به توقف حمله عامل بیماری و تولید ریشه های تغذیه کننده جدید هستند. درختان تحت تنش قادر به توقف تهاجم گونه های فیتوفترا نیستند و بنابراین از بین می روند.
پوسیدگی ریشه فیتوفترا در مناطقی که رطوبت خاک بالا و حاصلخیزی خاک پایین است بیشتر شایع است. کنترل درختان با آلودگی خفیف گاهی اوقات می تواند، برای چندین سال با استفاده از کودهای متعادل حاصل شود.
قبل از کاشت درخت جدید در جاییکه درخت دیگری در اثر پوسیدگی ریشه فیتوفترا مرده است، باید تا آنجا که ممکن است از سیستم ریشه برداشته شود و خاک باید بخور داده شود. این عمل حتی در صورتی که کاشت جدید برنامه ریزی نشده باشد اما درختان مجاور در تماس ریشه با درخت آلوده بوده و نیاز به حفاظت داشته باشند نیز توصیه می شود.
بیشتر موجودات بیماری زا خاک می توانند سال ها پس از میزبانی روی ریشه های مرده و سایر مواد آلی باقی بمانند. این عوامل بیماری زا باید قبل از کاشت درختان جدید در همان مکان ریشه کن شوند.
مدیریت و کنترل بیماری های ریشه درختان
حساسیت درخت به بیماری ریشه بسته به سن درخت، ژنتیک، نوع عانل بیماری زای بیماری ریشه و تاریخچه محل متفاوت است. بیماری های ریشه درختان به بهترین نحو با پیشگیری کنترل می شوند. اگر قصد کاشت درختان جدید را دارید نکات زیر را در نظر بگیرید:
انواع یا ارقام مقاوم به بیماری را انتخاب کنید.
فقط در خاکی با زهکشی خوب بکارید و از آبیاری بیش از حد خودداری کنید.
همچنین می توانید خندق های (خاکریز )آبیاری ایجاد کنید تا آب در برابر تنه درختان جمع نشود.
گاهی اوقات می توان درختان با آسیب متوسط را با هرس کردن ریشه های آلوده نجات داد.
شاید مطلب “مبارزه با بیماری گوموز (عامل ایجاد صمغ در درختان)” نیز برایتان جالب باشد.
موارد مهم در پیشگیری بیماری پوسیدگی ریشه کدام است؟
همیشه قبل از استفاده مجدد از ابزارهایی که با آنها کار می کنید، آنها را ضد عفونی کنید.
اگر درختی به طور قابل توجهی آلوده شده باشد، بهترین راه برای کنترل آن از گسترش بیماری به درختان سالم تر، حذف کامل آن است.
مواد شیمیایی، مانند کلروپیکرین یا متیل بروماید، بیماری را به طور کامل درمان نمی کنند، اما می توانند سطح آلودگی را کاهش دهند. این مواد بخور (مواد ضدعفونی دود کننده ها) در داخل و اطراف پایه درختان آلوده و یا در سوراخ هایی که پس از برداشتن درختان باقی می مانند، استفاده می شوند.
منابع: