کود ماهی یکی از کودهای ارگانیک متعددی است که وجود دارد و نوعی کود آلی به شمار می‌رود. کود ماهی، کود ارزشمندی است که از بقایای لاشه ماهی‌ها یا ماهی‌های خشک و آسیاب شده بدست می‌آید. این کود سرشار از نیتروژن، فسفر و پتاسیم و عناصر کمیاب مانند کلسیم، منیزیم، گوگرد، کلر و سدیم است.
عمدتا می‌توان آن را از دو منبع می‌توان بدست آورد:
- زباله‌های کارخانه‌های بسته‌بندی و کنسرو کردن ماهی
- تفاله‌های حاصل از استخراج روغن از ماهی.
تاریخچه استفاده کود ماهی
اولین نمونه به مصر باستان برمی‌گردد، زمانی که کشاورزان از ماهی برای باروری محصولات خود استفاده می‌کردند. هنگامی که مهاجران اروپایی برای اولین بار به آمریکای شمالی رسیدند، جمعیت بومی را کشف کردند که ماهی‌های کامل را در خاک قرار داده و سپس محصولات خود را در بالای آن می‌کاشتند. از اواسط قرن بیستم که ظهور کودهای مصنوعی برجسته شد، اما با ریشه‌گیری و گسترش جنبش اکولوژیکی اواخر قرن بیستم، مزایای استفاده از این شکل قدیمی از جوان‌سازی خاک و گیاه آغاز شد. کشاورزان از انواع کود کشاورزی برای بالابردن بهره وری تولیدات خود استفاده میکنند که یکی از انواع با ارزش کودها کود ماهی است.
کود ماهی چگونه ساخته می‌شود؟
کود ماهی از ماهی کامل و محصولات لاشه از جمله استخوان، فلس و پوست تهیه می‌شود و به جای اینکه محصولات غیرقابل استفاده ماهی هدر بروند، این اقلام به مواد مغذی برای خاک تبدیل می‌شوند. انواع مختلف ماهی، مانند منهدن و آنچوی، به صورت دوغاب آسیاب می‌شوند. سپس این محصول برای حذف روغن و پودر ماهی که برای صنایع دیگر استفاده می‌شود، فرآوری می‌شود. مایعی که پس از فرآوری باقی می ماند امولسیون ماهی است. پس از صاف کردن مواد جامد، اسید سولفوریک اضافه می‌شود تا pH را کاهش دهد و از رشد میکروب‌ها جلوگیری کند.
فواید کود ماهی چیست؟
کودهای ماهی منبع تغذیه عالی برای گیاهان و خاک هستند. هنگامی که از کودهای ماهی استفاده می‌شود، گیاه سطح کنترل شده‌ای از نیتروژن را دریافت میکند که یک عنصر حیاتی برای تولید کلروفیل و حفظ سلامت گیاه است. نیتروژن بیش از حد، که می‌تواند از عوارض کودهای شیمیایی باشد، می‌تواند گیاه را تحت الشعاع قرار دهد و باعث آسیب پذیری بیشتر آن در برابر نوسانات جوی، حشرات و بیماری‌ها شود. کودهای نیتروژن مصنوعی در اتمسفر “فرار” می‌باشند و نه تنها به دلیل در دسترس بودن گیاهان از بین می‌روند، بلکه به گازهای گلخانه‌ای نیز کمک میکنند. رواناب اضافی کودهای مصنوعی به سطح آب، سفره‌های زیرزمینی، نهرها، رودخانه‌ها و اقیانوس‌های ما از دیگر عوارض جانبی منفی است.
یکی دیگر از مزایای عمده استفاده از کود ماهی، بهبود منبع غذایی سالم است که میکروارگانیسم‌های موجود در خاک را تحریک میکند. برخی از کودهای شیمیایی با هدف اینکه به راحتی توسط گیاه جذب شوند، فرآوری می‌شوند ولی کودهای آلی مانند کودماهی در خاک به طور متفاوتی پردازش می‌شوند، به دلیل اینکه حاوی مواد مغذی هستند، قبل از اینکه در دسترس ریشه گیاه قرار گیرند ابتدا باید توسط موجودات زنده مانند باکتری‌ها، کرم‌های خاکی و قارچ‌ها هضم شوند. تمام این فعالیت‌های میکروبی با افزایش مقدار مواد آلی در خاک، قدرت و بنیه گیاهان را افزایش می‌دهد. قارچ‌ها و باکتری‌ها مواد مغذی را تجزیه میکنند تا در دسترس ریشه‌های گیاه قرار گیرند، و سپس هنگام حرکت، تولید مثل، پردازش مواد مغذی باعث هوادهی می‌شوند یک اکوسیستم خاک فعال، حیات محصول را بهبود می بخشد و تولید خاک جدید را تا شش برابر افزایش می دهد.
انواع
امروزه انواع مختلفی از کودهای ماهی وجود دارد که به روش‌های مختلفی تولید می‌شوند:
پودر ماهی (کود خشک)
پودر ماهی محصول جانبی است که از تولید روغن ماهی بدست می‌آید. پودر ماهی با پخت یا حرارت دادن و فشرده سازی ماهی و سپس خشک کردن و آسیاب کردن گوشت و استخوان آن تولید می شود
امولوسیون ماهی (مایع)
امولسیون ماهی پس مانده های پودر ماهی که در طی فرآیند استخراج روغن از طریق حمام بخار بدست می آید. این فرآیند پروتئین ها را از پودر ماهی استخراج میکند که سپس درون یک ظرف فشرده سازی می شوند.
هیدرولیز
کود ماهی هیدرولیزه محصول نهایی مشابه امولسیون ماهی دارد. کود ماهی هیدرولیزه مایع است و ممکن است غلیظ باشد و بوی ماهی تندی داشته باشد. این کود به روش متفاوتی نسبت به امولسیون ماهی تولید می‌شود. معمولاً در هیدرولیز ماهی از تمام ماهی یا بقایای حاصل از شیلات تهیه می‌شود. از اندام های داخلی، سر و دم ماهی، فلس یا پولک، گوشت و استخوان نیز می توان در انجام این فرآیند استفاده کرد
بهترین و کاربردی ترین نوع کود ماهی کدام است؟
نوع هیدرولیز کود ماهی یکی از کاربردی‌ترین اشکال کود ماهی است. زیرا در آن آنزیم‌ها مواد آلی ماهی را به مایع تجزیه میکنند. امولسیون‌های ماهی که در اثر حرارت بالا و فرآیند تبخیر تولید می‌شوند، باعث می‌شوند که اسیدهای آمینه موجود در پروتئین‌ها قدرت خود را از دست داده و برای تامین مواد مغذی مؤثر نباشند. فرآیند هیدرولیز اجازه می‌دهد تا مقدار بیشتری از پروتئین‌ها، ویتامین ها و مواد مغذی ماهی حفظ شود و به پایه گیاه و خاک منتقل شود.
ویدئو استفاده از کود ماهی توسط یک کشاورز در کانال نماشا جالیزان:
نتیجه
همانطور که اشاره شد کود ماهی برای گیاهان یک گزینه غذایی ملایم و همه منظوره است که می‌تواند در هر زمانی استفاده شود. می‌توان از آن به عنوان خاک شویی، محلول پاشی، به شکل پودر ماهی استفاده کرد یا با توده کمپوست مخلوط کرد. انتخاب کودماهی به دلیل دارا بودن مقادیر بالای نیتروژن یک گزینه عالی برای سبزیجات سبز برگ است. استفاده از امولسیون ماهی به ویژه برای کوددهی چمن در اوایل بهار مفید است.
کود ماهی فواید غذای گیاهی را با اثر طولانی مدت افزایش فعالیت میکروبی در خاک ارائه می‌دهد. تحقیقات نشان داده است که حتی در خاکی که بسیار حاصلخیز باشد، افزودن کود ماهی باعث افزایش رشد محصول و فعالیت میکروبی آن می‌شود. استفاده از کود پروتئین ماهی می‌تواند خاک را فعال کند، توانایی خاک را در حفظ کود و آب بهبود بخشد، از هدر رفتن نیتروژن، فسفر، پتاسیم و سایر عناصر جلوگیری کند و میزان استفاده گیاهان را در مقایسه با کود شیمیایی بیش از 10٪ ~ 30٪ بهبود بخشد.
استفاده از کود ماهی در عملیات چالکود نیز بسیار کارساز است.