یونجه گیاهی علوفه ای با ارزش غذایی بالا بوده که در آب و هوای مختلف قابل کشت است. این گیاه چند ساله با ریشه ای اولیه بوده که ریشه های جانبی نیز از آن رشد می کنند. یونجه هایی که شرایط مناسب داشته باشند تا یک متر رشد کرده و تراکم زیادی پیدا می کنند. کشاورزان برای پرورش یونجه لازم است آفت های آن را شناخته و با مدیریت درست از حملات آن ها به مزارع بکاهند. برای مبارزه با آفت های یونجه روش هایی مانند برداشت زود هنگام گیاه، سم پاشی، از بین بردن بذرهای آلوده و… وجود داشته که هرکدام از آفت ها روش های کنترل مخصوص به خود را دارند. در این مقاله آفات مهم یونجه در ایران را همراه با شکل ظاهری و نوع آسیب آن ها به یونجه زارها شرح می دهیم.
آفات مهم یونجه در ایران
1. سوسك شاخك بلند
این حشره تخم و لارو شیری رنگ داشته و طول لاروها به حدود 18 میلی متر می رسند. زمان حمله به یونجه ها در مرحله لاروی بوده که لاروها حشراتی بدون پا و با بدنی پوشیده از موهای خوابیده به رنگ زرد هستند. در طول زمستان لاروها تغذیه و رشد کرده و در اواسط بهار به شفیره تبدیل می شوند. بعد از اینکه شفیره ها تبدیل به حشره بالغ شدند، در ناحیه طوقه بوته ها قرار گرفته و شروع به جفت گیری و تخم ریزی می کنند. لاروها به قسمت مرکزی ریشه حمله کرده و از آن تغذیه می کنند که در صورت کاهش رطوبت خاک از بین می روند. این آفت در سال یک نسل فعالیت و رشد دارد.
2. سن گل خوار
2. سن گل خواراین حشره بر روی یونجه و محصولات دیگری مانند سیب زمینی، لوبیا، چغندر، آفتابگردان و اسپرس دیده شده و در استان های مختلفی در ایران وجود دارد. رنگ این آفت قهوه ای بوده و طول آن بین 4 تا 6 میلی متر است. این حشرات در اوایل بهار به سمت یونجه زارها پرواز کرده و در اواخر فروردین پس از تغذیه شروع به جفت گیری و تخم ریزی می کنند. تخم ها درون بافت گیاه قرار دارند و حشرات بالغ در اواسط خرداد شکل گرفته و از یونجه های در حال گلدهی تغذیه می کنند. این حشره برای گذراندن فصل زمستان پناهگاهی در نزدیکی میزان پیدا کرده و یا به سمت مزارع اطراف پرواز می کند. میان علف های هرز و بقایای یونجه زارها، در زیر برگ درختان و حاشیه یونجه زارها محل های مناسبی برای پناه گرفتن این حشره هستند.
3. سن سبز
این آفت بر روی بسیاری از گیاهان مانند یونجه، شبدر، لوبیا، اسپرس، آفتابگردان، کلزا، پنبه و… دیده شده و در سراسر جهان در مزارع یافت می شود. طول این حشره بین 6.5 الی 9.5 میلی متر بوده و رنگی سبز با پرزهای نقره ای رنگ بر روی بدن دارد. تخم سن سبز یونجه قرمز رنگ بوده و زمستان را در درون ساقه گیاه یا علف های هرز سپری می کنند. در مناطق گرمسیری در اواسط بهار و در مناطق کوهستانی اواخر بهار تخم ها باز می شوند. حشرات بالغ این آفت از گل، غلاف های سبز و غنچه های یونجه تغذیه کرده و در ساعات گرم روز بسیار پرتحرک هستند. در روزهای بارانی و سرد این حشرات به قسمت های متراکم یونجه زار رفته و در اواخر خرداد شروع به جفت گیری و تخم ریزی می کنند.
4. سرخرطومی برگ
یکی از مهم ترین آفات یونجه در ایران سرخرطومی برگ یونجه بوده که لاروهای آن از برگ های یونجه تغذیه می کنند. حشرات بالغ این آفت اندازه ای حدود 50 میلی متر داشته و رنگ آن قهوه ای یا خاکستری است. لاروهای سرخرطومی ها بدون پا بوده و اندازه ای حدود 60 میلی متر دارند و رنگ آن ها سبز با خطی سفید در پشت آن و سر سیاه است. لاروها در ابتدا از غنچه های انتهایی و سپس از برگ ها تغذیه کرده و اگر این تغذیه متوقف نشود تمامی برگ های بوته را از بین می برند. در مناطق سردسیری حشره ماده بالغ اواخر زمستان تخم ریزی کرده و این تخم ها در اواخر زمستان یا اوایل بهار به لارو تبدیل می شوند. لاروها در پیله به شفیره تبدیل شده و شفیره ها بعد از 2 الی 3 هفته حشره ای بالغ می شوند. در مناطق گرمسیری تخم ها در اواخر زمستان به لارو تبدیل می شوند.
5. سرخرطومی ریشه
گونه های مختلفی از حشره سرخرطومی ریشه موجود بوده که دو نوع S.puncticticollis و S.callosaus در ایران شایع هستند. طول حشره بالغ این آفات بین 3 تا 7 میلی متر بوده و رنگی قهوه ای یا خاکستری دارند. تخم این حشرات بیضی شکل بوده و لاروها در لایه بالایی سطح خاک تبدیل به شفیره می شوند. شفیره ها قهوه ای رنگ بوده و در طول زمستان در درون خاک یا شکاف های زمین زندگی می کنند. آغاز فعالیت آن ها اوایل بهار بوده و حشرات بالغ پس از جفت گیری شروع به تخم ریزی می کنند. این آفات بیشتر به یونجه زارهای قدیمی و چند ساله حمله کرده و مزارع جدید مورد هجوم آن ها قرار نمی گیرند. لاروهای این نوع حشره خطرناک نبوده و نیازی به کنترل کردن ندارند؛ ولی حشرات بالغ می توانند به یونجه ها آسیب وارد کنند.
6. سرخرطومی بذر یونجه
این نوع حشره نیز گونه های مختلفی داشته که به بذر گیاهان علوفه ای مانند شبدر، یونجه، اسپرس و… آسیب وارد می کنند. سرخرطومی بذر یونجه در مرحله لارو شدن از بذرهای جوان تغذیه کرده و خطر حمله این حشره در یونجه زارهایی که در کنار مزارع شبدر هستند، بیشتر است. در فصل زمستان این آفت درون بقایای یونجه در مزارع قرار گرفته و در فصل بهار به بیرون می آید. این حشرات پس از تغذیه از برگ های سبز یونجه و جفت گیری، در قسمت گل آذین یونجه تخم ریزی می کنند. این آفت در سال تا دو نسل قادر به تخم ریزی و بالغ شدن است.
7. شته آبی و شته نخود
یکی از مهم ترین آفت های یونجه که به یونجه زارها آسیب می زند، شته ها هستند که علاوه بر از بین بردن گیاه ارزش غذایی یونجه را نیز کم می کنند. عسلک های ترشح شده توسط شته ها سبب شیوع آلودگی های انگلی و ویروس های بیماری زا شده و آسیب آن برای بوته های جوان بیشتر از گیاه های چند ساله است. شته نخود ظاهری مشابه با شته آبی داشته؛ ولی در میان شاخک های آن نوارهای تیره رنگ وجود دارد. میزان آسیب رساندن این شته نسبت به شته آبی کمتر بوده و در فصل بهار دیرتر از آن در مزارع دیده می شود. این نوع شته معمولاً از تمامی بوته تغذیه کرده و با تزریق بزاق سمی خود به گیاه سبب توقف رشد گیاه و سپس نابودی آن می شود. شته های آبی، سبز رنگ با طول 4 تا 6 میلی متر بوده و شاخک های خاکستری رنگی دارند. این نوع شته در دمای خنک فعالیت بیشتری داشته و آسیب زیادی را به مزارع وارد می کند. شته آبی در فصل بهار دیده شده و از قسمت های بالایی گیاه تغذیه می کند.
8. شته خالدار
این نوع از شته ها رنگ زردی مایل به خاکستری داشته که به دلیل داشتن چند ردیف خال سیاه در پشت بدن به شته خالدار معروف شده است. شته های خالدار در فصل تابستان دیده شده و با گرمای هوا فعالیت آن ها افزایش پیدا می کند. این شته ها در هوای گرم می توانند آسیب جدی به یونجه زارها وارد کنند و به همین دلیل معمولاً یونجه در تابستان کشت نمی شود. شته خالدار یک ماده سمی به یونجه تزریق کرده و سبب بی رنگ شدن برگ ها و از بین رفتن بوته می شود. این نوع از شته ها بیشتر در قسمت پایینی بوته ها زندگی کرده و به همین دلیل میزان آسیب این قسمت از گیاه نیز بیشتر است. شته های خالدار بیشتر به سراغ یونجه زارهای جوان و تازه رفته و مزارع چند ساله آسیب کمتری از آن ها می بینند.
9. شته لگومینوز
این شته به دلیل ظاهر متفاوتی که با سایر شته ها دارد، راحت تر شناسایی می شود. شته لگومینوز سیاه رنگ با اندازه کوچک است که علاوه بر یونجه به گیاهان دیگری مانند کاهو، لوبیا، نخود و… نیز آسیب وارد می کند.
مطلب مرتبط:
10. زنبور بذرخوار
این حشره سیاه رنگ بوده و پرزهای ظریفی بر روی آن قرار دارد که در چندین استان ایران در مزارع یونجه دیده شده است. زنبورهای بذرخوار لارو های شیری رنگ به طول یک میلی متر داشته و در حاشیه یونجه زار، درون خاک یا انبارهای علوفه زندگی می کنند. حشره های بالغ توان پرواز بالایی نداشته و در صورت نبود آب و مواد غذایی می توانند تا 300 متر پر بزنند. زنبورهای بذرخوار چند نوع داشته که از شهد گل یونجه ها تغذیه و سپس اقدام به جفت گیری و تخم ریزی می کنند. لاروها از مواد درون لپه های گیاه تغذیه کرده و با ادامه یافتن این موضوع، تمامی بذر توسط لاروها از بین رفته و تنها پوسته ای از آن باقی می ماند.
11. موش ها
یکی از آفت های اصلی یونجه زارها موش ها هستند که انواع مختلفی داشته و مهم ترین آن ها موش مغان است. موش ها علاوه بر تغذیه از ریشه گیاه، با لانه سازی و تولید مثل در زیر زمین، آب مصرفی مزارع را افزایش داده و در عملیات زراعی اختلال ایجاد می کنند. از طرفی دیگر مارها به دنبال موش ها به سمت زمین های کشاورزی آمده و خطر مارگزیدگی را برای کشاورزان به همراه دارند. موش مغان طولی حدود 10 تا 15 سانتی متر داشته و بدن آن با موهای نرم پوشیده شده است. این موش ها رنگی قهوه ای مایل به خاکستری داشته و دم آن ها کوتاه است. بیشر فعالیت موش های مغان در شب بوده و روزها را استراحت می کنند.
12. كرم برگ خوار
این نوع از کرم ها سبز رنگ با خط های سفید در دو سمت بدن بوده که پس از بالغ شده به شکل پروانه های سفید و زرد به بوته های کوتاه یونچه زارها حمله می کنند. لاروها تمامی قسمت های برگ را خورده و هرچه بزرگ تر شوند میزان آسیب رساندن آن ها نیز بیشتر می شود. شرایط آب و هوایی گرم به رشد این کرم ها کمک کرده و این آفت تا هفت نسل در سال قادر به رشد و تولید است.
13. تریپس
این حشرات بدنی کشیده و 3 جفت پا داشته و بر روی لبه کناری بال های آن ها موهای بلند وجود دارد. تریپس ها به دلیل شکل ظاهری متفاوت خود به راحتی قابل تشخیص بوده و از آفت های مهم یونجه زارها به شمار می آیند. این حشرات بافت گیاه را پاره کرده و از شیره آن تغذیه می کند که سبب تغییر شکل در برگ ها و پیچ خوردن آن ها می شود.
14. زنجرك ها
این حشرات شبیه به ملخ های شاخک بلند و قهوه ای رنگ بوده که توان پرواز کردن ندارند. طول این حشره 2.5 میلی متر بوده و شاخک های آن از طول بدن بلندتر است. تخم زنجرک ها در فصل زمستان در خاک خشک مانده و اوایل بهار لاروها از تخم بیرون می آیند. بلوغ این حشرات حدود 100 روز زمان برده و جفت گیری و تخم ریزی آن ها در اواخر تابستان انجام می شود. زنجرک ها در هوای گرم فعالیت بالایی داشته و در هوای سرد به خاکی که در آنجا از تخم بیرون آمده اند، پناه می برند و با گرم شدن هوا در فصل بهار مجدداً فعالیت خود را شروع می کنند.
15. كنه تارتن دولكه ای
این نوع آفت در بیش از هزار گونه گیاهی دیده شده و یکی از آفت های شناخته شده در سراسر جهان است. طول بدن این حشره 0.3 تا 0.5 میلی متر بوده و رنگ آن در فصل بهار و تابستان سبز روشن و در فصل های سرد سال قرمز رنگ است که دو لکه در قسمت پشتی بدن آن ها به رنگ تیره دیده می شود. این آفت در فصل زمستان در میان گیاهان همیشه سبز، لا به لای بقایای یونجه زارها، زیر کلوخ ها و روی علف های هرز زندگی می کنند. این کنه ها در اواخر مرداد تا اواسط شهریور دیده شده و در صورت حمله تعداد زیادی از آن ها به گیاه، سبب قهوه ای شدن و سپس خشک شدن برگ ها می شوند.
شاید برایتان جذاب باشد:
نتیجه گیری
یونجه زارها در طول رشد خود در مزارع، مورد حمله آفت های مختلفی قرار گرفته که با شناسایی و برخورد صحیح با آن ها می توان تا حدود زیادی جلوی آسیب رساندن به محصولات را گرفت. سوسک شاخه بلند، سن گل خوار، سن سبز، سرخرطومی ها، شته ها، کرم ها، کنه تارتن، زنجرک، تریپس، موش مغان و زنبورها از آفات مهم یونجه در ایران بوده که هرکدام شکل ظاهری و نوع حمله متفاوتی دارند. برخی آفت ها سبب از بین رفتن گیاه شده و برخی از آن ها رشد گیاهان را کند کرده و کاهش میزان برداشت محصول را به دنبال دارند که کشاورزان را دچار زیان اقتصادی می کنند. هر آفتی شیوه مخصوصی برای مبارزه داشته که کشاورزان با اعمال روش های مناسب قادر به کنترل آن بوده و می توانند بیشترین میزان برداشت و سود را از یونجه زارها داشته باشند.
منبع: