آفات گوناگونی وجود دارند که به اجزای مختلف گیاه گوجه فرنگی حمله می کننند و خسارت می زنند، لازم است کشاورز آن ها را بشناسد تا هنگام کاشت گوجه فرنگی بر روی مدیریت آن ها برنامه ریزی نماید. در ادامه به مهم ترین آفات گوجه فرنگی اشاره خواهد شد:
آفت کرم میوه گوجه فرنگی Helicoverpa armigera
کرم میوه یا کرم غوزه پنبه و یا هلیوتیس از مهم ترین آفات گوجه فرنگی به حساب می آید. گیاهان دیگری مانند پنبه، توتون، ذرت، کدو، بادمجان و غیره نیز میزبان این آفت هستند.
بال های جلویی حشره کامل ماده قهوه ای متمایل به خاکستری با نوارهای تیره رنگ است در حالی که بال های حشره کامل نر به رنگ خاکستری متمایل به سبز بوده و حاشیه آن ها لکه های تیره دارد.
تخم های آفت کروی اند، در ابتدا سفید مایل به زرد و رفته رفته تیره تر می شوند. لاروها به رنگ سبز و با خطوط تیره در طول بدنشان هستند. طول آن ها به 30 میلی متر میرسد. در مرحله شفیرگی رنگ آن ها قهوه ای است.
خسارت
زمستان گذرانی آفت کرم میوه و یا کرم غوزه به صورت شفیره در خاک است. این آفت معمولا یک نسل در سال دارد اما در برخی مناطق با آب و هوای گرم تر احتمال دارد دو نسل داشته باشد. حشره کامل آفت کرم میوه گوجه فرنگی در برگ های کوچک نزدیک به گل تخم گذاری می کنند. بعد از تبدیل شدن به لارو، لاروها از میوه های نارس تغذیه می کنند و به ندرت سراغ میوه های رسیده می روند. اغلب در داخل میوه های کرم زده آثار فضولات کرم ها دیده می شود، این سوراخ ها راه نفوذ قارچ ها و باکتری ها را به داخل گیاه باز می کنند.
میوه ها سوراخ شده زودتر از بقیه می رسند و معمولا تا مرحله پوسیدگی کامل پیش می روند.
کنترل و مبارزه
کنترل زراعی
بعد از ورود لارو ها به داخل میوه دیگر کنترل شیمیایی جوابگو نخواهد بود، پس در وهله اول باید از ورود این آفت و شروع خسارت آن جلوگیری نمود. برای کنترل این آفت باید گیاهان آلوده جمع آوری شوند و با انجام شخم های عمیق و همچنین راه هایی مانند یخ آب زمستانه شفیره آفت را در خاک از بین برد. مطالعات محققان ثابت کرده که کمبود کلسیم در گوجه فرنگی رابطه مستقیمی با افزایش ابتلا به آفت کرم خوار دارد.
کاشت ارقام مقاوم مانند رد کلود، امپریال و غیره بای مقابله با این آفت گوجه فرنگی مناسب اند.
کنترل بیولوژیک
استفاده روش مبارزه بیولوژیک در سطح وسیع نتایج خوبی داشته است. به این منظور می توان زنبورهاي پارازیت براکون پارازیت کننده لارو و همچنین تریکوگراما پارازیت کننده تخم آفت را می توان در ساعات اولیه روز در مزرعه رهاسازي کرد. استفاده از حشره کش بیولوژیک BT که حاوی باکتری مفید است نیز کارساز است. بهترین زمان استفاده از حشره کش بیولوژیک بعد از ظهر است که شدت نور آفتاب کم باشد و بهتر است بعد از محلول پاشی باران نبارد.
کنترل شیمیایی
بعد از ظهور اولین علائم از حضور حشره در مزرعه بهتر است از سموم شیمیایی زیر جهت مقابله با آفت کرم میوه گوجه فرنگی استفاده نمود:
- ایندوکساکارب (آوانت) به میزان 250 سی سی در هکتار
- کروموفنوزاید (ماتریک) به میزان 1/5 لیتر در هکتار
- اسپینوساد (تریسر) به میزان 150 سی سی در هکتار
- فلوبندیامید (تاکومی) به میزان 0/2 در هزار
- آلفا سایپرمترین + تفلوبنزورون (ایمونیت) به میزان 0/75 در هزار
- پیریدالیل (سومیپلئو) به میزان 200 سی سی در هکتار
آفت مگس سفید گوجه فرنگی tabaci Bemisia
مگس سفید یکی از آفات مهم گوجه های باغی و گلخانه ای در فصول پاییز، زمستان و بهار به حساب می آید و گیاهان زیادی میزبان این آفت هستند.
مگس سفید معروف به سفید بالک ها در دو ژنوتیپ عمده A و B وجود دارند. این نوع آفات در مرحله قبل از شفیرگی زمستان گذرانی میکنند. این حشرات دارای 3 سن پورگی هستند و سالانه حدود 12 نسل از این آفت وجود دارد به طور کلی سیکل زندگی آن ها در فصل گرم تابستان هر 18 روز یکبار می باشد.
حشره کامل این آفت به رنگ زرد است و دارای دو جفت بال پودری سفید است. تخم های اولیه به رنگ زرد است و رفته رفته تا مرحله تبدیل شدن به لارو تیره تر می شوند. حشرات ماده بدون بال هستند.
خسارت
حشرات بالغ در سطح زیرین برگ تخم گذاری می کنند و از شیره گیاهی تغذیه می کنند و ترشحاتی از خود به جا می گذارند. حشرات ماده در سطح زیرین برگ ثابت می مانند اما حشرات نر متحرک هستند.
به دلیل وجود ترشحاک چسبناک دهانی موجب انتقال بیماری های ویروسی نیز می باشد.
محل تغذیه این آفت بر روی برگ ها به صورت لکه های روشن روی برگ ها در می آیند. مقدار فتوسنتز گیاه را کاهش می دهند که متعاقبا موجب کاهش عملکرد محصول خواهند شد.
همچنین حمله این آفت موجب سفید ماندن داخل گوجه خصوصا در فصل گرم و همچنین نارس ماندن بخش هایی از گیاه می شود.
کنترل و مبارزه
کنترل زراعی
علف های اطراف مزرعه و بقایای گیاهی را از بین ببرید.
شخم های عمیق باعث از بین رفتن پناهگاه های زمستانه برای آن ها می شود.
استفاده از تله ها و کارتهای زرد رنگ برای شکار انبوه جمعیت حشرات می شود.
استفاده از توری های ضد حشره برای ورودی ها در محیط گلخانه ها لازم است.
این نوع از آفات گوجه فرنگی به دلیل طول عمر کم و تولید مثل بالا سریعا نسبت به سموم شیمیایی مقاومت پیدا می کنند. بنابراین به کارگیری روش های تلفیقی برای کنترل این آفت کارساز است.
کنترل بیولوژیک توسط زنبورهای پارانوئید، لاروهای سبز و لاروهای کفشدوزک توصیه می شود.
کنترل شیمیایی
- کنترل شیمیایی از طریق محلول پاشی مواد شوینده صابونی و روغنی و همچنین سموم حشره کش زیر کار ساز است:
- ایمیدیاکلوپراید (کنفیدور) به میزان 0/5 الی 1 در هزار
- دیکلرووس به میزان 0/5 الی 1 در هزار
- ابرون (اسپیرومسیفن) جهت کنترل تخم و پوره سن 1 به میزان 0/5 الی لیتر در هکتار یا 0/6 در هزار
آفت کنه حنایی گوجه فرنگی Aculops lycopersici
کنه حنایی نیز از آفات مهم گوجه فرنگی و خانواده سولاناسه مانند گوجه فرنگی، سیب زمینی، بادمجان و غیره در جهان به شمار می رود که در صورت عدم کنترل می تواند در زمان کوتاهی کل گیاهان را خشک کند.
از میزبان های وحشی آن هندوانه ابوجهل می باشد از گیاهان هرز میتوان به تاجریزی، آفتاب پرست، پنیر ، پیچک، گیاهان زینتی شامل انواع تاج خروس، اطلسی و نیلوفر اشاره کرد.
حشره بالغ دوکی شکل و به رنگ زرد مایل به نارنجی می باشد. این حشره از سایر کنه ها بسیار ریز تر بوده و طول آن به حدود 150 الی 200 میکرون می رسد.
تخم هایش کروی شکل و به رنگ شیری است، روی برگ ها و ساقه گیاه میزبان زندگی می کند.
در صورت فقدان میزبان گیاهی، تا 4 روز بدن غذا باقی می ماند.
شرایط مساعد برای رشد این آفت آب و هوای نیمه خشک با دمای بالا و رطوبت کم است. این آفت به سرمای زمستان بسیار حساس است و در صورت عدم وجود پناهگاه در دمای نزدیک به یخبندان نابود می شود.
خسارت
آفت کنه حنایی گوجه فرنگی سریعا قابل انتقال است، از طریق لباس افراد، از طریق باد و یا حتی بدن پرندگان و پاهای ملخ ها به بوته های مختلف سرایت می کند و از قسمت های پایینی برگ ها به گیاه حمله می کند.
از علایم اولیه این کنه، نقره ای و برنزه شدن سطح زیرین برگ ها می باشد. خسارت در بوته های گوجه فرنگی به صورت پیچیدگی در برگ های پایین و ظهور رنگ نقره ای براق در سطح زیرین برگ ها دیده می شود. رفته رفته با تغذیه بیشتر آفت بوته ها پژمرده می شوند و رنگشان قهوه ای شده و سپس خشک می شوند.
خسارت آن بر روی میوه نیز به صورت توقف رشد است و میوه های آلوده اغلب به صورت کمرنگ یا زرد تا سفید نقره ای دیده می شوند.
در صورت ازدیاد آفت، برگ های گیاه خشک و از بوته ها آویزان می شوند. هرچه تغذیه آفت بیشتر شود ساقه ها نیز رفته رفته از جهت طول شکاف می یابند و به رنگ حنایی در می آیند.
میوه ها قبل از اینکه رنگ بگیرند معمولاً علایم زنگ زدگی روی آن ها دیده نمی شود اما در این مرحله اغلب یک حالت آفتاب زدگی پیدا می کنند که عمدتا ناشی از ریزش برگ ها است.
کنترل و مبارزه
کنترل زراعی
از بین بردن بقایای گیاهی و کنترل علف های هرز
کاشت گیاهان پوششی نظیر ذرت در حاشیه مزرعه و یا عدم کشت گوجه فرنگی در کنار زمین هاي آیش تا حدي از شیوع آفت جلوگیري می شود.
کنه کش بیولوژیک جی سی مایت به میزان 0/3 الی 0/5 در هزار
کنترل شیمیایی
- استفاده از گوگرد
- سم ورتمیک (آبامکتین) به میزان 750 سی سی تا یک لیتر در هکتار
- حشره کش سانمایت (پیرایدبن) به میزان 0/4 الی 0/5 در هزار
- کنه کش باروك (اتوکسازول؛ در ابتداي فصل روي تخم و تمامی مراحل نابالغ کنه ها تاثیر دارد) به میزان 0/25 الی 0/5در هزار
و سایر سموم شیمیایی توصیه شده برای مقابله با کنه ها، کارساز خواهند بود.